Κείμενο
Εισαγωγικό σημείωμα
1. Aν υπάρχει μία λέξη που θα μπορούσε να συμπυκνώσει το μείζον διακύβευμα της εποχής μας από τους κινδύνους που επιχειρούν να δημιουργήσουν ρήγματα στις οργανωμένες δημοκρατικές κοινωνίες αυτή είναι η λέξη Θεσμός. Πρόκειται για μία λέξη που αναζητά τη ρίζα της στο ρήμα τίθημι, ήτοι αυτό που έχει τεθεί από τον άνθρωπο και έχει παραχθεί ως αποτέλεσμα κοινωνικής διεργασίας. Η ευημερία άλλωστε και η πρόοδος των λαών σχετίζεται ευθέως με την ποιότητα των Θεσμών τους.
2. Κατά τον Κλώντ Λεφόρ αυτό που κάνουν ουσιαστικά οι δημοκρατικοί Θεσμοί όταν επιτελούν την λειτουργία τους είναι η διαμόρφωση μίας συγκεκριμένης συμβολικής θέσμισης του κοινωνικού. Αυτό σημαίνει ότι αυτοί (οι Θεσμοί) εκκενώνουν συμβολικά τον τόπο της εξουσίας, εμποδίζοντας εκείνον που κατέχει σε μία συγκεκριμένη χρονική στιγμή τα ηνία της διακυβέρνησης να ταυτιστεί με την απόλυτη αυθεντία, την απόλυτη αλήθεια ή την ακράδαντη βεβαιότητα που αντιπροσώπευε κάποτε ο απόλυτος μονάρχης. Επομένως, κάθε φορά που προκύπτει ένα μείζον ζήτημα με σοβαρό αντίκτυπο στην κοινωνία, το οποίο σχετίζεται με την προστασία των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων των πολιτών, με την διάκριση των λειτουργιών/εξουσιών, με την απόδοση ευθυνών (ποινικών και πειθαρχικών) στους πρωταίτιους μίας τραγωδίας, με την προστασία του ιερού δημοσίου χρήματος, τη δικαιολόγηση της οικονομικής θυσίας των πολιτών αλλά κυρίως την λογοδοσία όσων εμπλέκονται σε μία μη υγιή δημοσιονομική διαχείριση και την απόδοση σ’ αυτούς των δημοσιονομικών ευθυνών τους, τότε αναδεικνύεται η ελλιπής ή και ανύπαρκτη λειτουργία των θεσμών.
3. Ένας τέτοιος Θεσμός με διττή λειτουργία είναι και το Ελεγκτικό Συνέδριο που αποτελεί το ανώτατο δημοσιονομικό Δικαστήριο της Χώρας και ο ανώτατος θεσμός δημοσιονομικού ελέγχου. Ο
ειδικός του ρόλος ως εγγυητή της ορθής εκτέλεσης του προϋπολογισμού του κράτους και ως θεσμικού αντίβαρου στην εκάστοτε εκτελεστική εξουσία όταν αυτή προβαίνει σε προγραμματισμό των δράσεων της με δημοσιονομικές συνέπειες είναι συνταγματικά κατοχυρωμένη και αδιαμφισβήτητη. Μεταξύ των ελεγκτικών και δικαιοδοτικών του αρμοδιοτήτων δεν υπάρχουν στεγανά, διότι ο έλεγχος που ασκείται από τα ελεγκτικά όργανα του ΕλΣυν παράγει γνήσια δικαιοδοτική ύλη, ενώ παράλληλα από τις δικαιοδοτικές διαφορές ενώπιον του μπορεί να αντληθεί πρόσφορη, για τους σύγχρονους δημοσιονομικούς ελέγχους που διενεργεί, θεματολογία. Η σύμπλευση αυτή- που παρέχει ένα μοναδικό πλεονέκτημα στο ΕλΣυν για την ολιστική προσέγγιση των ζητημάτων που απασχολούν τους Έλληνες πολίτες και τους εκπροσώπους τους στο Κοινοβούλιο - αντανακλάται στις συντεταγμένες της ειδικής αποστολής του, όπως αυτές περιγράφονται στον Οργανικό του Νόμο και αφορούν στην τήρηση των αρχών του κράτους δικαίου, της δημοσιονομικής βιωσιμότητας και της δίκαιης δίκης.
4. Με το παρόν Αφιέρωμα αναδεικνύεται ο πολυσχιδής ρόλος του Ελεγκτικού Συνεδρίου προς την κατεύθυνση της διαφάνειας και της πολυδιάστατης λογοδοσίας των φορέων που εμπλέκονται σε διαδικασίες διαχείρισης δημοσίου χρήματος και οφείλουν απόδοση λογαριασμού όχι μόνο για την τήρηση των διαδικασιών που πρέπει να τηρούν αλλά και για τις «επιδόσεις» τους.
- Σ’ αυτό περιλαμβάνεται η ιδιαίτερη συμβολή του ΕλΣυν, μέσω των ελέγχων που διενεργεί, στην αποτελεσματικότερη αξιοποίηση του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας που χρηματοδοτείται από το Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας που συνιστά ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία χρηματοδότησης των ευρωπαϊκών οικονομιών μετά την πανδημία. Η έκθεση ελέγχου του ΕλΣυν (2/2024) για το Σύστημα Διαχείρισης και Ελέγχου που έχει θεσμοθετηθεί- κυρίως για την αποτελεσματικότητα αυτού στην πρόληψη, στον εντοπισμό, την καταγραφή στο πληροφοριακό σύστημα του ΤΑΑ καθώς και στην έγκαιρη και αποτελεσματική αντιμετώπιση με τη λήψη πρόσφορων διορθωτικών μέτρων των κινδύνων καθυστέρησης κατά την υλοποίηση των έργων και δράσεων που χρηματοδοτούνται από αυτό- αποτέλεσε ένα σημαντικό εργαλείο πληροφόρησης τόσο για τους εμπλεκόμενους στην υλοποίηση των έργων φορείς όσο και για τα ευρωπαϊκά όργανα.
- Αναδεικνύεται επίσης το μείζον ζήτημα της μέτρησης του κοινωνικού αντίκτυπου (social impact) στους ελέγχους που διενεργεί που αφορά την εκτίμηση της κοινωνικής αξίας και της κοινωνικής ωφέλειας που αναμένεται να προκαλέσει η εκτέλεση των χρηματοδοτούμενων προγραμμάτων και δράσεων. Είναι σημαντικό ότι το ΕλΣυν επισημαίνει σε μελέτες που έχει διενεργήσει ότι το παραγόμενο έργο των οργανώσεων με κοινωνική δράση θα πρέπει να αρχίσει να καταγράφεται με πιο συστηματικό τρόπο ώστε να μετρώνται και να ποσοτικοποιούνται τα αποτελέσματα αυτού για τους άμεσους παραλήπτες και αποδέκτες του.
- Η συμβολή του ΕλΣυν μέσω της νομολογίας του στον προσυμβατικό έλεγχο στην προώθηση των πράσινων δημοσίων συμβάσεων και στην διασφάλιση χρήσης των περιβαλλοντικών κριτηρίων στην ανάθεση των δημοσίων συμβάσεων. Σημαντική η συμβολή του ΕλΣυν, που έχει συμμορφωθεί στη νομολογία του Δ.Ε.Ε., στην έρευνα του ζητήματος της ενσωμάτωσης των ελάχιστων πράσινων κριτηρίων στα έγγραφα της διακήρυξης για τις κατηγορίες αγαθών / υπηρεσιών που εντάσσονται στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης ως δεσμευτικής εφαρμογής.
- Μία σημαντική καινοτομία του νέου Οργανικού Νόμου για το ΕλΣυν αφορά στη σύνταξη της έκθεσης για τη δημοσιονομική βιωσιμότητα, η οποία είναι απευθυντέα στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, ως αυτοτελές μέρος της Διαδήλωσης για το αντίστοιχο οικονομικό έτος, όπου αποτυπώνεται η οπτική του ΕλΣυν για τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών στη Χώρα και αναδεικνύονται οι προκλήσεις και οι κίνδυνοι που απειλούν τη δημοσιονομική σταθερότητα. Η παρακολούθηση των κρίσιμων οικονομικών δεικτών γίνεται μέσω Χαρτοφυλακίων, ένα δε από αυτά αφορά στη «Βιωσιμότητα της δημόσιας ασφάλισης» και πως αυτή επηρεάζεται από τις δυσμενείς δημογραφικές εξελίξεις. Στη μελέτη που περιλαμβάνεται εξετάζεται εάν το μέτρο των εργαζόμενων συνταξιούχων αποτέλεσε εργαλείο πολιτικής ενεργούς γήρανσης για την αντιμετώπιση του κινδύνου βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος από τη δημογραφική γήρανση.
- Ένα επίκαιρο ζήτημα είναι η προσαρμογή της Ελληνικής Δικαιοσύνης και δη του ΕλΣυν στις ψηφιακές εφαρμογές και εξελίξεις κατά την απονομή της δικαιοσύνης με ειδικές διατάξεις στη νέα Δικονομία αυτού καθώς και με ειδικές ελεγκτικές διαδικασίες, αφού ο προσυμβατικός έλεγχος διενεργείται πλέον και μέσω ΕΣΗΔΗΣ που καλύπτει όλα τα επιμέρους στάδια της διαδικασίας από την υποβολή του σχετικού αιτήματος έως την κοινοποίηση της Πράξης του Κλιμακίου του ΕλΣυν.
- Τέλος αναλύεται η «Παρεδρική Διαδικασία» η οποία αποτέλεσε το success story του ΕλΣυν . Αυτή τέθηκε σε εφαρμογή τον Φεβρουάριο του 2023, με εντυπωσιακά αποτελέσματα στην επιτάχυνση της συνταξιοδοτικής δίκης. Μόνο για το έτος 2023, από τα στοιχεία που προκύπτουν από την Ετησία Έκθεση του έτους 2023, χρεώθηκαν σε Παρέδρους συνολικά 2004 υποθέσεις που αντιστοιχούσαν σε 81.945 διαδίκους και εκδόθηκαν 1.556 αποφάσεις που αφορούσαν σε 67.905 διαδίκους, ήτοι σε χρονικό διάστημα λιγότερο του έτους εκδόθηκαν αποφάσεις που αφορούσαν το 83% των διαδίκων. Συνεπεία αυτής της εξέλιξης περιορίστηκε κατά το ήμισυ η διαπιστωθείσα με τα Πρακτικά της Ολομέλειας του ΕλΣυν 25ης Γεν./19-12-2022 και 7ης Γεν/22-2-2023 εκκρεμότητα.