Απόφαση του Προέδρου της Αρχής 29/2024 (Μονοπρόσωπο Όργανο)
Αθήνα, 24-09-2024
Αριθ. Πρωτ.: 2585
Ο Πρόεδρος της Αρχής, ως μονοπρόσωπο όργανο κατά τα άρθρα 17 παρ. 1 του ν. 4624/2019 (ΦΕΚ Α΄ 137), στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων που προβλέπονται στα άρθρα 4 παρ. 3 και 10 παρ. 4 του Κανονισμού Λειτουργίας της Αρχής (ΦΕΚ Β΄879/25.02.2022) και των εξουσιών που προβλέπονται στο άρθρο 15 παρ. 8 του ν. 4624/2019 σε συνδυασμό με το άρθρο 58 παρ. 2 του Κανονισμού (ΕΕ) 2016/679 (ΓΚΠΔ), εξέτασε την υπόθεση, που αναφέρεται κατωτέρω στο ιστορικό της παρούσας απόφασης.
Η Αρχή έλαβε υπ’ όψιν της τα παρακάτω:
1. Με την με αριθ. πρωτ. .../03-05-2023 καταγγελία προς την Αρχή του Α (εφεξής «καταγγέλλων») κατά των Β και Γ (εφεξής «καταγγελλόμενοι»), ο καταγγέλλων παραπονείται για παραβίαση των διατάξεων της νομοθεσίας περί προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Ειδικότερα, σύμφωνα με την καταγγελία, οι καταγγελλόμενοι έχουν τοποθετήσει συνολικά οκτώ (8) κάμερες παρακολούθησης στην οικία τους, δύο εκ των οποίων (οι κάμερες με αριθμό 3 και 8) λαμβάνουν εικόνα από τη βεράντα και το μπαλκόνι της γειτονικής οικίας που ανήκει στον καταγγέλλοντα και στον κοινόχρηστο δρόμο. Επιπλέον, ο καταγγέλλων με αίτημά του προς τους καταγγελλομένους μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στις 24-03-2023 ζήτησε από τους τελευταίους να του παρασχεθούν πληροφορίες σχετικά με το εγκατεστημένο σύστημα βιντεοεπιτήρησης για το οποίο δήλωσε την εναντίωση του, και να του χορηγηθεί αντίγραφο από το σύνολο του βιντεοληπτικού - φωτογραφικού υλικού που αφορά στη συνεχή καταγραφή του καταγγέλλοντα. Σύμφωνα με την ως άνω καταγγελία, οι καταγγελλόμενοι απομόνωσαν στιγμιότυπα με φωτογραφίες και βίντεο, στα οποία απεικονίζεται ο καταγγέλλων και τα οποία χρησιμοποίησαν σε δικαστικές διαμάχες με τον καταγγέλλοντα. Με το συμπληρωματικό με αριθμό πρωτ. .../05-07-2023 έγγραφο, ο καταγγέλλων απέστειλε στην Αρχή βιντεοληπτικό υλικό στο οποίο φαίνεται ότι το ανωτέρω σύστημα βιντεοεπιτήρησης λαμβάνει εικόνα από τη δημοτική οδό και γειτονικές οικίες.
2. Η Αρχή, κατόπιν του με αριθμό πρωτ. .../07-07-2023 εγγράφου της, με το οποίο ζήτησε από τους καταγγελλομένους διευκρινίσεις επί της καταγγελίας, έλαβε σε απάντηση το με αριθμό πρωτ. .../02-08-2023 έγγραφο, με το οποίο οι καταγγελλόμενοι ισχυρίζονται ότι μοναδικός υπεύθυνος επεξεργασίας αποτελεί ο αποκλειστικός ιδιοκτήτης και διαχειριστής του συστήματος βιντεοεπιτήρησης, ήτοι ο ένας εκ των δύο καταγγελλομένων (Β, εφεξής «καταγγελλόμενος Α»). Σύμφωνα με την απάντησή του, ο καταγγελλόμενος Α, με αφορμή περιστατικά διάρρηξης και κλοπής στην οικία του, προέβη στην εγκατάσταση συστήματος βιντεοεπιτήρησης το οποίο αποτελείτο από συνολικά οκτώ (8) κάμερες, έξι (6) εκ των οποίων επιβλέπουν τον εσωτερικό χώρο της οικίας του και δύο (2) εξ αυτών την περίμετρο της πρόσοψης της οικίας του επί της έμπροσθεν δημοτικής οδού, οι οποίες είναι σταθερές και δεν έχουν τη δυνατότητα περιστροφής ή εστίασης. Οι δύο ανωτέρω εξωτερικές κάμερες βρίσκονται τοποθετημένες στο εξωτερικό μέρος των πρωτοτοίχων της οικίας του που έχουν πρόσωπο την ανωτέρω δημοτική οδό. Επιπλέον, προς ενημέρωση των διερχομένων πολιτών για το εν λόγω σύστημα βιντεοεπιτήρησης ο καταγγελλόμενος Α έχει τοποθετήσει συνολικά τέσσερις (4) ευδιάκριτες πινακίδες. Επιπροσθέτως, σύμφωνα με την απάντησή του ο καταγγελλόμενος Α, με την αρχική εγκατάσταση του συστήματος βιντεοεπιτήρησης δεν είχε τοποθετήσει καταγραφικό. Το καταγραφικό εγκαταστάθηκε μετά τη μόνιμη εγκατάσταση των καταγγελλομένων στην ανωτέρω οικία και έχει διάρκεια καταγραφής συνολικά δέκα (10) ημερών. Επιπροσθέτως, με την ανωτέρω απάντησή του, ο καταγγελλόμενος Α παραδέχεται ότι με σκοπό να έχει την πλήρη κάλυψη του εμπρόσθιου τμήματος της οικίας του, το πεδίο καταγραφής των ανωτέρω καμερών, εκτός από τον ιδιόκτητο χώρο του περιλαμβάνει και τμήμα της δημοτικής οδού έμπροσθεν της οικίας του καθώς και τμήμα της οικίας του καταγγέλλοντος που βρίσκεται απέναντι από τη δική του. Πέραν τούτου αναφέρει ότι είχε ανατρέξει σε βιντεοληπτικό υλικό με αφορμή ένα περιστατικό έκρηξης, όπου διαπιστώθηκε ότι απεικονιζόταν ο καταγγέλλων ως υπαίτιος για το ως άνω περιστατικό επί της δημοτικής οδού το οποίο και απομόνωσε ώστε να χρησιμοποιήσει σε δικαστική διαμάχη. Επιπλέον, άλλα στιγμιότυπα απομονώθηκαν και χρησιμοποιηθήκαν ως αποδεικτικό μέσο σε δικαστική διαμάχη μεταξύ του καταγγέλλοντα και της συζύγου του καταγγελλομένου Α.
3. Εν συνεχεία, ο Πρόεδρος της Αρχής ως μονοπρόσωπο όργανο, την 25/08/2024 εξέτασε τα ως άνω υπομνήματα που κατέθεσαν ο καταγγέλλων και οι καταγγελλόμενοι.
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΝΟΜΟ
1. Η εικόνα ενός ατόμου η οποία συλλέγεται δια της χρήσης συστήματος βιντεοεπιτήρησης συνιστά δεδομένο προσωπικού χαρακτήρα, στο βαθμό που παρέχεται η δυνατότητα ταυτοποίησης του συγκεκριμένου φυσικού προσώπουευθέως ή εμμέσως, ενώ η λήψη ή και καταγραφή της εικόνας η οποία αποθηκεύεται και διατηρείται σε μηχανισμό βιντεοσκόπησης συνεχούς ροής, όπως π.χ. σε σκληρό δίσκο του συστήματος, συνιστά αυτοματοποιημένη επεξεργασία δεδομένων . Σύμφωνα με τον ορισμό του άρθρου 4 περ 1 του Γενικού Κανονισμού για την Προστασίας Δεδομένων (Κανονισμός 2016/679 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, εφεξής ΓΚΠΔ) δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα είναι «κάθε πληροφορία που αφορά ταυτοποιημένο ή ταυτοποιήσιμο φυσικό πρόσωπο («υποκείμενο των δεδομένων»)· το ταυτοποιήσιμο φυσικό πρόσωπο είναι εκείνο του οποίου η ταυτότητα μπορεί να εξακριβωθεί, άμεσα ή έμμεσα, ιδίως μέσω αναφοράς σε αναγνωριστικό στοιχείο ταυτότητας, όπως όνομα, σε αριθμό ταυτότητας, σε δεδομένα θέσης, σε επιγραμμικό αναγνωριστικό ταυτότητας ή σε έναν ή περισσότερους παράγοντες που προσιδιάζουν στη σωματική, φυσιολογική, γενετική, ψυχολογική, οικονομική, πολιτιστική ή κοινωνική ταυτότητα του εν λόγω φυσικού προσώπου». Συνεπώς, ταυτοποίηση ενός προσώπου μέσω οπτικού υλικού μπορεί να πραγματοποιηθεί με βάση την εμφάνισή του ή άλλα ειδικά στοιχεία.
2. Η εγκατάσταση και λειτουργία συστημάτων βιντεοεπιτήρησης με τη λήψη ή και καταγραφή εικόνας ή και ήχου διά της συλλογής, διατήρησης, αποθήκευσης, πρόσβασης και διαβίβασης δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, ακόμη και από δημόσιο χώρο, συνιστούν, ως επιμέρους πράξεις επεξεργασίας, επέμβαση στα ατομικά δικαιώματα του σεβασμού της ιδιωτικής ζωής κατά τα άρθρα 9 του Συντάγματος, 7 ΧΘΔΕΕκαι 8 ΕΣΔΑ καθώς και της προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα κατά τα άρθρα 9Α του Συντάγματος, 8 ΕΣΔΑ και 8 ΧΘΔΕΕ .
3. Η εγκατάσταση και λειτουργία συστήματος βιντεοεπιτήρησης είναι νόμιμη, εφόσον, κατ΄ αρχάς, πληρούνται σωρευτικά οι προϋποθέσεις των άρθρων 5 (γενικές αρχές) και 6 (νόμιμη βάση) ΓΚΠΔ. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Προστασίας Δεδομένων εξέδωσε τις κατευθυντήριες γραμμές 3/2019σχετικά με την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, μέσω συσκευών λήψης βίντεο. Το κείμενο αυτό παρέχει αναλυτική καθοδήγηση για το πώς εφαρμόζεται ο ΓΚΠΔ σε σχέση με τη χρήση καμερών για διαφόρους σκοπούς. Περαιτέρω, οι διατάξεις της Οδηγίας 1/2011 της Αρχής σχετικά με το ζήτημα της χρήσης συστημάτων βιντεοεπιτήρησης για το σκοπό της προστασίας προσώπων και αγαθών πρέπει να λαμβάνονται υπόψη σε συνδυασμό με τις ανωτέρω διατάξεις του ΓΚΠΔ. Τη συναφή δε υποχρέωση απόδειξης της νομιμότητας φέρει ο υπεύθυνος επεξεργασίας, κατ’ εφαρμογή της αρχής της λογοδοσίας, στο πλαίσιο της συμμόρφωσης και τεκμηρίωσης αυτής, η οποία πρέπει να λαμβάνει χώρα σε χρόνο προ της εγκατάστασης και λειτουργίας του συστήματος (βλ. και Απόφαση 43/2019 της Αρχής).
4. Ως αποκλειστικά προσωπική ή οικιακή δραστηριότητα νοείται εκείνη που αναφέρεται στο ιδιωτικό πεδίο δράσης ενός προσώπου ή μιας οικογένειας, δηλαδή εκείνη που δεν εμπίπτει στην επαγγελματική ή/και εμπορική του δραστηριότητα και δεν έχει ως σκοπό ή ως αποτέλεσμα τη συστηματική διαβίβαση ή τη διάδοση δεδομένων σε τρίτους, όπως συμβαίνει στην περίπτωση που γίνεται ανάρτηση στο διαδίκτυο ή δημοσίευση σε εφημερίδες του συλλεγέντος οπτικοακουστικού υλικού ή προσκόμιση του υλικού σε αρμόδιες αρχές. Ειδικότερα, εφόσον το πεδίο ελέγχου των καμερών συστήματος βιντεοεπιτήρησης εγκατεστημένου σε ιδιωτική οικία περιλαμβάνει χώρους μόνο ιδιωτικούς, τότε η εν λόγω επεξεργασία θεωρείται οικιακή δραστηριότητα (βλ. υπ’ αριθμ. 18 αιτιολογική σκέψη ΓΚΠΔ και άρθρο 3 παρ. 2 της Οδηγίας 1/2011 της Αρχής). Στον αντίποδα, δεν θεωρείται αποκλειστικά προσωπική ή οικιακή δραστηριότητα η λήψη και επεξεργασία εικόνας ή και ήχου με σύστημα βιντεοεπιτήρησης που είναι εγκατεστημένο σε ιδιωτική οικία, όταν το πεδίο ελέγχου της κάμερας περιλαμβάνει εξωτερικούς δημόσιους ή κοινόχρηστους χώρους ή χώρους που ανήκουν σε ιδιοκτησίες άλλων, οπότε και εφαρμόζονται οι αρχές προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα κατά τη νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
5. Συνεπώς, σε περιπτώσεις εγκατάστασης συστήματος βιντεοεπιτήρησης από ιδιώτη σε μη ιδιωτικό χώρο, ή σε ιδιόκτητο χώρο αλλά με τρόπο που να επιβλέπει άλλους χώρους, όπως η δημοτική οδός, όπου δεν μπορεί να αποκλειστεί η χρήση από τρίτους, η χρήση του συστήματος προσβάλλει τα δικαιώματα των προσώπων που κινούνται στον χώρο αυτόν, καθώς ενδέχεται να παρακολουθούνται δραστηριότητες στενά συνδεδεμένες με την προσωπική τους ζωή. Είναι μάλιστα δυσχερέστερο να τεκμηριωθεί με βάση τους κανόνες προστασίας των προσωπικών δεδομένων η νομιμότητα της επιτήρησης αυτής. Η προσβολή αυτή είναι μάλιστα δύσκολο να δικαιολογηθεί όταν περιλαμβάνει χώρους της οικίας τρίτων ή χώρους εισόδου οικιών τρίτων. Άρα, η αξιολόγηση της νομιμότητας μια τέτοιας επεξεργασίας πρέπει να γίνεται υπό τις προϋποθέσεις του ΓΚΠΔ όπως ιδίως με βάση τις αρχές επεξεργασίας του άρθρου 5. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων η καταλληλότερη νομική βάση για την επεξεργασίας μπορεί να είναι το άρθρο 6 παρ. 1 εδαφ. στ’ του ΓΚΠΔ.
6. Στην προκειμένη περίπτωση, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου, οι επίμαχες κάμερες που επιβλέπουν τη δημοτική οδό και τη γειτονική οικία είχαν εγκατασταθεί για το σκοπό της προστασίας προσώπων και αγαθών των καταγγελλομένων. Υπεύθυνος επεξεργασίας για το εν λόγω σύστημα ήταν ο καταγγελλόμενος Α, ο οποίος καθόρισε πλήρως το σκοπό και τα μέσα ενώ ενεργεί, πρωτίστως, για την προστασία της οικίας αμφοτέρων των καταγγελλομένων. Ο καταγγελλόμενος Α, έχει επεξεργαστεί και απομονώσει υλικό από τις κάμερες, το οποίο έχει χρησιμοποιήσει ως αποδεικτικό υλικό ενώπιων των δικαστικών αρχών και στο οποίο διακρίνεται ο καταγγέλλων. Ο καταγγελλόμενος δεν παρέχει στοιχεία από τα οποία να τεκμηριώνεται η νομιμότητα της εγκατάστασης του συστήματος και της περαιτέρω διαβίβασης του υλικού των καμερών στις δικαστικές αρχές, όπως π.χ. επιχειρήματα που τεκμηριώνουν το υπέρτερο έννομο συμφέρον του, σε σχέση με τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των παρακολουθούμενων. Βάσει των ανωτέρω, οι καταγγελλόμενοι, παρά την υποχρέωση λογοδοσίας που τους βαρύνει κατά το άρθρο 5 παρ. 2 ΓΚΠΔ, απέτυχαν να αποδείξουν τη νομιμότητα της εγκατάστασης και λειτουργίας του συστήματος βιντεοεπιτήρησης, ενώ και από το υπόμνημά τους προκύπτει ότι το σύστημα βιντεοεπιτήρησης επιβλέπει και χώρους πέραν των ιδιωτικών, όπως η δημοτική οδός και η γειτονική οικία του καταγγέλλοντα. Συνεπώς, δεν τεκμηριώνεται η νομιμότητα της λειτουργίας του συστήματος, καθώς δεν μπορεί να εφαρμοστεί κάποια από τις νομικές βάσεις του άρθρου 6 του ΓΚΠΔ, και ιδίως η παρ. 1 στ’ του εν λόγω άρθρου, καθώς οι καταγγελλόμενοι δεν αποδεικνύουν ότι έναντι των συμφερόντων τους δεν υπερισχύουν τα συμφέροντα και τα θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες τρίτων, αφού μάλιστα οι επιτηρούμενοι χώροι δεν περιορίζονται στους απολύτως απαραίτητους παράπλευρους χώρους των οικιών των καταγγελλομένων (βλ. άρθρο 6 παρ. 1 α οδηγίας 1/2011 της Αρχής) και επιπλέον περιλαμβάνουν οικιακούς χώρους τρίτων. Εξάλλου, ο καταγγελλόμενος Α, έχει τοποθετήσει τέσσερις (4) ευδιάκριτες πινακίδες με σκοπό την ενημέρωση των υποκειμένων των δεδομένων, οι οποίες δεν συνάδουν με τις συστάσεις της Αρχής, ενώ περαιτέρω, δεν παρέχεται ενημέρωση β’ επιπέδου.
7. Οι καταγγελλόμενοι στο υπόμνημα τους αναφέρονται στις ιδιωτικές διαφορές που έχουν με τον καταγγέλλοντα, οι σχετικοί ισχυρισμοί όμως εκφεύγουν της αρμοδιότητας της Αρχής και σε κάθε περίπτωση δεν καλύπτουν την υποχρέωση λογοδοσίας και νομιμότητας για την εγκατάσταση και λειτουργία του συστήματος βιντεοεπιτήρησης και, πάντως, η τυχόν ύπαρξη νόμιμου σκοπού δεν δύναται να θεραπεύσει την παραβίαση των αρχών του άρθρου 5 ΓΚΠΔ και να καταστήσει νόμιμη την επεξεργασία, σύμφωνα με όσα αναφέρονται στην υπ’ αρ. 4 σκέψη της παρούσας.
8. Με βάση τα ανωτέρω, η Αρχή κρίνει ότι συντρέχει περίπτωση να ασκήσει τις κατά το άρθρο 58 παρ. 2 εδάφιο στ΄ του ΓΚΠΔ διορθωτικές εξουσίες της σε σχέση με τις διαπιστωθείσες παραβάσεις και να επιβάλει στους καταγγελλομένους την απαγόρευση επεξεργασίας μέσω του συστήματος βιντεοεπιτήρησης. Η απόφαση αυτή πρέπει να εκτελεστεί εντός δεκαπέντε (15) ημερών από την παραλαβή της παρούσας, οι δε καταγγελλόμενοι έχουν υποχρέωση να ενημερώσουν σχετικά την Αρχή.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Η Αρχή
Διατάσσει, σύμφωνα με το Άρθρο 58 παρ. 2 εδάφιο στ’ του ΓΚΠΔ και το άρθρο 15 παρ. 4 περ. γ’ του ν. 4624/2019, τον Β και την Γ εντός δεκαπέντε (15) ημερών από την παραλαβή της παρούσας:
i. Να διακόψουν την επεξεργασία μέσω των καμερών που επιβλέπουν τη δημοτική οδό και την γειτονική οικία,
ii. Να ενημερώσουν την Αρχή σχετικά με την πραγματοποίηση των ανωτέρω ενεργειών προσκομίζοντας τα κατάλληλα αποδεικτικά στοιχεία,
iii. Σε περίπτωση που οι ανωτέρω αποφασίσουν να λειτουργήσουν εκ νέου τις δύο εν λόγω κάμερες, περιοριζόμενοι στον απολύτως απαραίτητο χώρο για το σκοπό που επιδιώκουν, να προβούν στις απαραίτητες ενέργειες για την τεκμηρίωση της νομιμότητας της εγκατάστασης και λειτουργίας τους και να ενημερώσουν την Αρχή πριν την έναρξη της επεξεργασίας.
iv.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ
Κωνσταντίνος Μενουδάκος
Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
Ειρήνη Παπαγεωργοπούλου