ΓνωμΕΑΑΔΗΣΥ Α28/2020 Διατύπωση γνώμης της Αρχής σύμφωνα με το άρθρο 2, παρ. 2, περ. γ’ υποπερ. (αα) του ν. 4013/2011, όπως ισχύει, επί διατάξεως σχεδίου νόμου του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας με τίτλο «Μετάβαση στην κινητικότητα χαμηλών εκπομπών: Μέτρα προώθησης και λειτουργία της αγοράς ηλεκτροκίνησης»

ΓΝΩΜΗ Α28/2020
ΑΔΑ: ΨΚΦ7ΟΞΤΒ-7ΞΝ
ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
EΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΕΝΙΑΙΑ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΑΡΧΗ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ
(του αρ. 2, παρ. 2, περ. γ', υποπερ. αα' του ν. 4013/2011)
Στην Αθήνα σήμερα την 16η Ιουλίου τoυ έτoυς δύo χιλιάδες είκοσι (2020) ημέρα Πέμπτη και ώρα 9:30 π.μ. και επί της οδού Κεφαλληνίας 45 και Κομνά Τράκα, όπου και τα γραφεία της, συνήλθε η ΕΝΙΑΙΑ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΑΡΧΗ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ (εφεξής Αρχή) σε συνεδρίαση μετά από σχετική πρόσκληση του Προέδρου της, η οποία γνωστοποιήθηκε νομίμως σε όλα τα Μέλη της Αρχής.
Από τα προσκληθέντα μέλη της Αρχής παρέστησαν κατά την συνεδρίαση τα ακόλουθα:
1. Προεδρεύων: Αδάμ Καραγλάνης, Αντιπρόεδρος
2. Μέλη: Δημήτριος Σταθακόπουλος, μέσω τηλεδιάσκεψης, Ερωφίλη Χριστοβασίλη, Κωνσταντίνος Βαρδακαστάνης
Γραμματέας: Μαρία Αντωνοπούλου, Π.Ε. Διοικητικού - Οικονομικού
Εισηγήτρια: Φωτεινή Τοπάλη, Νομικός, Ειδικό Επιστημονικό Προσωπικό της Ε.Α.Α.ΔΗ.ΣΥ.
Κατά τη διάρκεια της Συνεδρίασης παρέστησαν η Αναπλ. Προϊσταμένη του Τμήματος Γνωμοδοτήσεων Χριστίνα Καξιρή, καθώς και εκπρόσωπος του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, μέσω τηλεδιάσκεψης, οι οποίοι αποδεσμεύτηκαν πριν από την έναρξη της διαδικασίας ψηφοφορίας από τα Μέλη της Αρχής.
Θέμα: Διατύπωση γνώμης της Αρχής σύμφωνα με το άρθρο 2, παρ. 2, περ. γ’ υποπερ. (αα) του ν. 4013/2011, όπως ισχύει, επί διατάξεως σχεδίου νόμου του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας με τίτλο «Μετάβαση στην κινητικότητα χαμηλών εκπομπών: Μέτρα προώθησης και λειτουργία της αγοράς ηλεκτροκίνησης»
I. Διαδικαστικά
Ι. Με το από 24.06.2020 μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου της Γενικής Γραμματείας Νομικών και Κοινοβουλευτικών Θεμάτων (αριθμ. πρωτ. εισερχ. Αρχής 3334/25.06.2020), διαβιβάσθηκε στην Αρχή σχέδιο νόμου του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για την «Μετάβαση στην κινητικότητα χαμηλών εκπομπών: Μέτρα προώθησης και λειτουργία της αγοράς ηλεκτροκίνησης», καθώς και η σχετική αιτιολογική έκθεση, και διατυπώθηκε αίτημα περί παροχής γνώμης της Αρχής, σύμφωνα με το άρθρο 2 παρ. 2 περ. γ' υποπερ. αα' του ν. 4013/2011, όπως ισχύει. Μετά την υποβολή αιτήματος το σχέδιο νόμου κατατέθηκε στη Βουλή στις 10- 7-2020 και είναι υπό επεξεργασία στην αρμόδια Διαρκή Επιτροπή Παραγωγής και Εμπορίου.
Το προτεινόμενο σχέδιο νόμου και η αντίστοιχη αιτιολογική έκθεση έχουν ενσωματωθεί στα Παραρτήματα Ι και ΙΙ της παρούσας, αντιστοίχως.
ΙΙ. Αρμοδιότητα της Ε.Α.Α.ΔΗ.ΣΥ.
Σύμφωνα με το άρθρο 2 παρ. 2 περ. γ' υποπερ. αα' του ν. 4013/2011: «Η Αρχή έχει τις ακόλουθες αρμοδιότητες: [….] γ) Γνωμοδοτεί για τη νομιμότητα κάθε διάταξης σχεδίου νόμου ή κανονιστικής πράξης που αφορά στις δημόσιες συμβάσεις και συμμετέχει στις οικείες νομοπαρασκευαστικές επιτροπές. Τα αρμόδια όργανα οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη τη γνώμη της Αρχής. Ειδικότερα: αα) Η Αρχή γνωμοδοτεί επί των διατάξεων σχεδίων νόμων που αφορούν στις δημόσιες συμβάσεις πριν από την κατάθεση τους στη Βουλή. Αν ο αρμόδιος Υπουργός διαφωνεί με τη γνώμη της Αρχής, η Αρχή δύναται να συγκαλεί συσκέψεις, με τη συμμετοχή εκπροσώπων της και εκπροσώπων όλων των συναρμόδιων Υπουργείων με σκοπό την ανταλλαγή και σύγκλιση των απόψεων. Στις εν λόγω συσκέψεις η Αρχή και κάθε συναρμόδιος Υπουργός μπορούν να ζητούν τη συμμετοχή ανεξάρτητων τρίτων, ειδικών σε θέματα δημοσίων συμβάσεων. Οι συσκέψεις αυτές πραγματοποιούνται σε διάστημα δέκα (10) εργάσιμων ημερών από την περιέλευση της πρόσκλησης της Αρχής στους συμμετέχοντες. Η άπρακτη παρέλευση της προθεσμίας αυτής δεν κωλύει τη συνέχιση της διαδικασίας ψήφισης του σχεδίου νόμου. Αν δεν αρθεί η διαφωνία μεταξύ του αρμόδιου Υπουργού και της Αρχής, στη γνώμη της Αρχής προσαρτάται έκθεση του Υπουργού στην οποία περιλαμβάνεται και ειδική αιτιολόγηση κάθε απόκλισης από το περιεχόμενο της γνώμης. Τα εν λόγω έγγραφα συνοδεύουν τα σχέδια νόμων κατά την κατάθεση τους στη Βουλή και αναρτώνται με επιμέλεια της Αρχής στην ιστοσελίδα της. Σε περίπτωση απόκλισης του σχεδίου νόμου από τη γνώμη της Αρχής, η αρμόδια επιτροπή της Βουλής δύναται να καλεί, σύμφωνα με τον Κανονισμό της Βουλής, σε ακρόαση τον Πρόεδρο της Αρχής […] Η γνωμοδοτική αρμοδιότητα της παρούσας περίπτωσης ασκείται μέσα σε προθεσμία τριάντα (30) ημερών από την περιέλευση των ανωτέρω σχεδίων διατάξεων στην Αρχή, με μέριμνα του οικείου οργάνου».
Το υποβληθέν, κατά τα ανωτέρω, σχέδιο νόμου, ως παρατίθεται κατωτέρω (υπό Παράρτημα Ι), στο βαθμό που περιλαμβάνει ρυθμίσεις που αφορούν σε ζητήματα δημοσίων συμβάσεων, εμπίπτει στην αρμοδιότητα της Αρχής για παροχή γνώμης, κατ’ άρθρο 2 παρ. 2 περ. γ' υποπερ. αα' του ν. 4013/2011.
Σημειώνεται ότι η παρούσα γνώμη αφορά τις ρυθμίσεις του σχεδίου νόμου, όπως υποβλήθηκαν στην Αρχή με την κατάθεση του σχετικού αιτήματος.
ΙΙΙ. Συναφείς διατάξεις
1. Οδηγία (ΕΕ) 2019/1161 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 20ής Ιουνίου 2019 για την τροποποίηση της οδηγίας 2009/33/ΕΚ σχετικά με την προώθηση καθαρών και ενεργειακώς αποδοτικών οχημάτων οδικών μεταφορών
2. Οδηγία 2009/33/ΕΚ, όπως ενσωματώθηκε στο Τέταρτο Μέρος (άρθρα 35 έως και 71) του ν.3982/2011 (ΦΕΚ Α΄143/2011)
3. Νόμος 3982/2011 (ΦΕΚ Α΄143/2011) «Απλοποίηση της αδειοδότησης τεχνικών επαγγελματικών και μεταποιητικών δραστηριοτήτων και επιχειρηματικών πάρκων και άλλες διατάξεις», Μέρος Τέταρτο, άρθρα 35 έως και 71.
4. Κανονισμός (EE) 2018/858 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 30ής Μαΐου 2018 για την έγκριση και την εποπτεία της αγοράς μηχανοκίνητων οχημάτων και των ρυμουλκουμένων τους και των συστημάτων, κατασκευαστικών στοιχείων και χωριστών τεχνικών μονάδων που προορίζονται για τα οχήματα αυτά, για την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 715/2007 και (ΕΚ) αριθ. 595/2009 και για την κατάργηση της οδηγίας 2007/46/ΕΚ
5. Το άρθρο 2 του ν. 4412/2016 «Δημόσιες Συμβάσεις Έργων, Προμηθειών και Υπηρεσιών (προσαρμογή στις Οδηγίες 2014/24/ ΕΕ και 2014/25/ΕΕ)», όπως τροποποιήθηκε και ισχύει:
«1. Για τους σκοπούς του παρόντος εφαρμόζονται οι ακόλουθοι ορισμοί:
1) α) ως «αναθέτουσες αρχές» νοούνται το κράτος, οι αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης, οι οργανισμοί δημοσίου δικαίου ή οι ενώσεις μιας ή περισσότερων από αυτές τις αρχές ή ενός ή περισσότερων από αυτούς τους οργανισμούς δημοσίου δικαίου και οι αναθέτουσες αρχές κατά την έννοια του άρθρου 223 και β) ως «αναθέτοντες φορείς» νοούνται οι αναθέτοντες φορείς κατά την έννοια του άρθρου 224, […]
4) ως «οργανισμοί δημοσίου δικαίου» νοούνται οι οργανισμοί που έχουν όλα τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: α) έχουν συσταθεί για το συγκεκριμένο σκοπό της κάλυψης αναγκών γενικού συμφέροντος, που δεν έχουν βιομηχανικό ή εμπορικό χαρακτήρα, β) έχουν νομική προσωπικότητα και γ) χρηματοδοτούνται, κατά το μεγαλύτερο μέρος, από τις κρατικές αρχές, τις αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης ή άλλους οργανισμούς δημοσίου δικαίου ή η διαχείριση των οποίων υπόκειται σε έλεγχο ασκούμενο από τους οργανισμούς αυτούς ή έχουν διοικητικό, διευθυντικό ή εποπτικό συμβούλιο, του οποίου περισσότερο από το ήμισυ των μελών διορίζεται από τις κρατικές αρχές, τις αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης ή από άλλους οργανισμούς δημοσίου δικαίου».
6. Το άρθρο 12 του ν. 4412/2016 «Δημόσιες συμβάσεις μεταξύ φορέων του δημοσίου τομέα (άρθρο 12 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ):
[…] “4. Μία σύμβαση, η οποία συνάπτεται αποκλειστικά μεταξύ δύο ή περισσότερων αναθετουσών αρχών, δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του παρόντος Βιβλίου, εφόσον πληρούνται σωρευτικά οι κατωτέρω προϋποθέσεις: α) η σύμβαση εγκαθιδρύει ή υλοποιεί συνεργασία μεταξύ των συμμετεχουσών αναθετουσών αρχών η οποία αποσκοπεί να διασφαλίσει ότι οι δημόσιες υπηρεσίες που οφείλουν να εκτελούν οι εν λόγω αρχές παρέχονται για την επίτευξη των κοινών τους στόχων, β) η υλοποίηση της συνεργασίας αυτής εξυπηρετεί αποκλειστικά σκοπούς δημοσίου συμφέροντος και γ) οι συμμετέχουσες αναθέτουσες αρχές εκτελούν στην ελεύθερη αγορά λιγότερο από το 20% των δραστηριοτήτων που αφορά η συνεργασία.
5. Για τον προσδιορισμό του ποσοστού των δραστηριοτήτων που αναφέρεται στην περίπτωση β΄ του πρώτου εδαφίου της παρ. 1, στην περίπτωση β΄ του πρώτου εδαφίου της παρ. 3 και στην περίπτωσης γ’ της παραγράφου 4, λαμβάνεται υπόψη ο μέσος συνολικός κύκλος εργασιών ή άλλο ενδεδειγμένο μέτρο βάσει δραστηριοτήτων, όπως το κόστος που βαρύνει το συγκεκριμένο νομικό πρόσωπο ή αναθέτουσα αρχή όσον αφορά τις υπηρεσίες, τα αγαθά και τα έργα κατά την τριετία που προηγείται της ανάθεσης της σύμβασης. Αν, λόγω της ημερομηνίας κατά την οποία δημιουργήθηκε ή άρχισε τις δραστηριότητές του το συγκεκριμένο νομικό πρόσωπο ή αναθέτουσα αρχή ή λόγω αναδιοργάνωσης των δραστηριοτήτων του, ο κύκλος εργασιών ή άλλο μέτρο βάσει δραστηριοτήτων, όπως το κόστος, δεν διατίθεται για την τελευταία τριετία ή δεν είναι πλέον κατάλληλο, αρκεί να αποδειχθεί ότι η μέτρηση της δραστηριότητας είναι αξιόπιστη, ιδίως μέσω προβολών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων”.
7. Το άρθρο 324 «Υπαγωγή στον προσυμβατικό έλεγχο» του ν. 4700/2020 (Α’ 127)
"1. Στις συμβάσεις έργων, προμηθειών και υπηρεσιών, καθώς και στις συμβάσεις αγοράς ακινήτων, που συνάπτονται από το Δημόσιο, τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης και τα νομικά τους πρόσωπα, τα λοιπά νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου και τις δημόσιες επιχειρήσεις ή οργανισμούς, η προϋπολογιζόμενη δαπάνη των οποίων υπερβαίνει το ποσό του ενός εκατομμυρίου (1.000.000,00) ευρώ, μη συμπεριλαμβανομένου του φόρου προστιθέμενης αξίας, διενεργείται υποχρεωτικά έλεγχος νομιμότητας, πριν από τη σύναψή τους από Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου.
2. Στις συμβάσεις έργων, προμηθειών και υπηρεσιών, καθώς και στις συμβάσεις αγοράς ακινήτων, που συνάπτονται από το Δημόσιο, τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης και τα νομικά τους πρόσωπα, καθώς και τα λοιπά νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, η προϋπολογιζόμενη δαπάνη των οποίων υπερβαίνει το ποσό των τριακοσίων χιλιάδων (300.000,00) ευρώ, μη συμπεριλαμβανομένου του φόρου προστιθέμενης αξίας, και μέχρι το όριο της παρ. 1, διενεργείται υποχρεωτικά έλεγχος νομιμότητας πριν από τη σύναψή τους από τον Επίτροπο του Ελεγκτικού Συνεδρίου που είναι αρμόδιος για τον κατασταλτικό έλεγχο των λογαριασμών των υπηρεσιών ή φορέων αυτών.
3. Ειδικά για τις συμβάσεις των παρ. 1 και 2, που συγχρηματοδοτούνται από ενωσιακούς πόρους, διενεργείται υποχρεωτικά έλεγχος νομιμότητας πριν από τη σύναψή τους από Κλιμάκια του Ελεγκτικού Συνεδρίου, εφόσον η προϋπολογιζόμενη δαπάνη, μη συμπεριλαμβανομένου του φόρου προστιθέμενης αξίας, υπερβαίνει το ποσό των πέντε εκατομμυρίων (5.000.000,00) ευρώ.
4. Στον έλεγχο των παρ. 1 έως 3 συμπεριλαμβάνονται: (α) οι προγραμματικές συμβάσεις για τη μελέτη και την εκτέλεση έργων, την εφαρμογή προγραμμάτων και δράσεων, καθώς και για την παροχή υπηρεσιών και την υλοποίηση προμηθειών κάθε είδους, εφόσον ο προϋπολογισμός των συμβάσεων αυτών υπερβαίνει τα αντιστοίχως προβλεπόμενα όρια,[…]
ΙV. Εισαγωγικές παρατηρήσεις
1. Σκοπός του υπό εξέταση σχεδίου νόμου, σύμφωνα και με τα αναφερόμενα στην αιτιολογική έκθεση που το συνοδεύει, είναι η διαμόρφωση ενιαίου, συστηματικού και ολοκληρωμένου πλαισίου της αγοράς ηλεκτροκίνησης, με απώτερο στόχο τη μετάβαση στην κινητικότητα των χαμηλών εκπομπών, όπως έχει αποτυπωθεί στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (Β’ 4893/2019), καθώς και στην Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της 20ης Ιουλίου 2016, με τίτλο «Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την κινητικότητα των χαμηλών εκπομπών».
Ειδικότερα, αντικείμενο του παρόντος σχεδίου νόμου αποτελεί:
α) Η οργάνωση της αγοράς της ηλεκτροκίνησης και ειδικότερα ο καθορισμός των σχέσεων μεταξύ των φορέων της αγοράς, θέματα λειτουργίας τους και υποχρεώσεων αυτών έναντι των χρηστών ηλεκτρικών οχημάτων, και πρόβλεψη του μητρώου υποδομών και αγοράς ηλεκτροκίνησης.
β) Η θέσπιση οικονομικών, αναπτυξιακών και φορολογικών κινήτρων που αφορούν στην αγορά, μίσθωση και χρήση ηλεκτρικών οχημάτων και των φορτιστών τους, αλλά και την παραγωγή, που αναμένεται να βοηθήσουν στην αύξηση της διείσδυσης των οχημάτων χαμηλών ή και μηδενικών ρύπων.
γ) Ρυθμίσεις σχετικά με τον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό των υποδομών ηλεκτροκίνησης και ειδικότερα προβλέψεις για τη χωροθέτηση θέσεων στάθμευσης και φορτιστών σε δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους και κτίρια.
δ) Θέματα τεχνικής φύσεως, όπως η απλοποίηση των διαδικασιών αδειοδότησης των εγκαταστάσεων δημόσιων υποδομών φόρτισης και ηλεκτρικής διασύνδεσης με το δίκτυο διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, η λειτουργία συνεργείων που αναλαμβάνουν επισκευές και συντηρήσεις ηλεκτρικών οχημάτων, η εκπαίδευση τεχνιτών ηλεκτρικών οχημάτων και η επέκταση του αντικειμένου της άδειάς τους.
ε) Εναρμόνιση με την Οδηγία 2019/1161/ΕΕ για την προώθηση καθαρών και ενεργειακώς αποδοτικών οχημάτων οδικών μεταφορών μέσω της θέσπισης ποσοτικών στόχων στις δημόσιες προμήθειες
2. Ειδικά όσον αφορά στην μεταφορά στην ελληνική έννομη τάξη της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/1161, η οποία επισυνάπτεται στην παρούσα ως Παράρτημα III (εφεξής Οδηγία), επισημαίνεται ότι αυτή πραγματοποιείται με την τροποποίηση της οδηγίας 2009/33/ΕΚ σχετικά με την προώθηση καθαρών και ενεργειακώς αποδοτικών οχημάτων οδικών μεταφορών. Δοθέντος ότι η Οδηγία 2009/33/ΕΚ έχει ενσωματωθεί στον ν.3982/2011, με το υποβληθέν σχέδιο νόμου τροποποιούνται τα σχετικά άρθρα 65 έως και 71 αυτού. Οι τροποποιητικές διατάξεις προβλέπονται στα άρθρα 36 έως και 43 του Μέρους Γ’ του σχεδίου νόμου, με τα οποία ρυθμίζονται, ιδίως, τα ακόλουθα θέματα:
• το πεδίο εφαρμογής των σχετικών διατάξεων, στο οποίο ορίζεται ότι εμπίπτουν οι συμβάσεις αγοράς, χρηματοδοτικής μίσθωσης, ενοικίασης ή αγοράς με δόσεις, παροχής δημόσιας υπηρεσίας, οι οποίες υπερβαίνουν τα όρια των άρθρων 5 και 235 του ν.4412/2016.
• η υποχρέωση των α/α, ως οριζόντια ρήτρα, στο πλαίσιο ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων προμήθειας οχημάτων μεταφορών, όπως λαμβάνουν υπόψη τις επιπτώσεις της κατανάλωσης ενέργειας στο περιβάλλον.
• οι βασικοί ορισμοί, όπως ενδεικτικά, των αναθετουσών αρχών και αναθετόντων φορέων, καθώς και εκείνους των επιμέρους οχημάτων.
• τα εξαιρούμενα, από τις απαιτήσεις της Οδηγίας, οχήματα.
• οι ελάχιστοι στόχοι προμήθειας ελαφρών και βαρέων καθαρών οχημάτων , ως ποσοστά επί του συνολικού αριθμού οχημάτων οδικών μεταφορών, καθώς και τα όρια εκπομπών ανά κατηγορία οχημάτων.
• οι κωδικοί κοινού λεξιλογίου (CPV) για τις υπηρεσίες του άρθρου 66, παρ. 1, στοιχείο γ), με την ενσωμάτωση σχετικού πίνακα, ως παραρτήματος.
• τα σχετικά με την προβλεπόμενη στην Οδηγία υποβολή εκθέσεων προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σχετικά με τα μέτρα που λαμβάνονται για την εφαρμογή των άρθρων 65 έως 71, τις μελλοντικές ενέργειες εφαρμογής καθώς και κάθε άλλη συναφή πληροφορία.
Τέλος, στο άρθρο 43 «Μεταβατικές διατάξεις» ορίζεται ότι τα ως άνω, τροποποιηθέντα, άρθρα 65 έως 71 του ν.3982/2011, καταλαμβάνουν τις συμβάσεις για τις οποίες η προκήρυξη διαγωνισμού θα αποσταλεί μετά τη 2α Αυγούστου 2021 ή, αν δεν προβλέπεται προκήρυξη διαγωνισμού, για τις οποίες η αναθέτουσα αρχή ή ο αναθέτων φορέας θα κινήσει τη διαδικασία σύναψης σύμβασης μετά την εν λόγω ημερομηνία.
V. Επί της νομιμότητας, της σκοπιμότητας και του περιεχομένου των προτεινόμενων ρυθμίσεων
Εισαγωγικώς επισημαίνεται ότι η εξέταση του σχεδίου νόμου και, συνακολούθως, η εισήγηση, περιορίζονται αποκλειστικά στις διατάξεις αυτού, οι οποίες πραγματεύονται ζητήματα δημοσίων συμβάσεων, δοθέντος ότι τα λοιπά εκφεύγουν της γνωμοδοτικής αρμοδιότητας της Αρχής.
Επιπλέον σημειώνεται ότι η παρούσα γνώμη αφορά τις ρυθμίσεις του σχεδίου νόμου, όπως αυτές υποβλήθηκαν στην Αρχή με την κατάθεση του σχετικού αιτήματος.
Α. Άρθρο 14, παράγραφος 9
Μητρώο Υποδομών και Φορέων Αγοράς Ηλεκτροκίνησης
Στην εν λόγω παράγραφο ορίζεται ότι «το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών δύναται να συνάπτει προγραμματικές συμβάσεις, προγραμματικές συμφωνίες και μνημόνια συνεργασίας με Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα και γενικότερα με τους φορείς του Δημοσίου Τομέα και του ευρύτερου Δημοσίου Τομέα, κατά την έννοια του άρθρου 3 του ν. 3979/2011 (Α΄ 138), προς τον σκοπό της ανάπτυξης, λειτουργίας και συντήρησης του Μ.Υ.Φ.Α.Η., χωρίς να ακολουθούνται στις συμβάσεις αυτές οι κείμενες εθνικές διατάξεις περί ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων του ν. 4412/2016».
1. Κατ’ αρχάς επισημαίνεται ότι, σύμφωνα και με την αιτιολογική σκέψη 31 της οδηγίας 2014/24/ΕΕ «Υπάρχει σοβαρή νομική ασάφεια σχετικά με τον βαθμό στον οποίο οι συμβάσεις που συνάπτονται μεταξύ φορέων του δημόσιου τομέα θα πρέπει να καλύπτονται από τους κανόνες περί δημοσίων προμηθειών. Κατά συνέπεια, κρίνεται αναγκαίο να αποσαφηνιστεί σε ποιες περιπτώσεις οι συμβάσεις που συνάπτονται εντός του δημόσιου τομέα δεν υπόκεινται στην εφαρμογή των κανόνων περί δημοσίων προμηθειών. Η εν λόγω αποσαφήνιση θα πρέπει να βασίζεται στις αρχές που έχουν διατυπωθεί στη σχετική νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το γεγονός ότι οι συμβαλλόμενοι σε μια συμφωνία είναι οι ίδιοι δημόσιες αρχές δεν αποκλείει από μόνο του την εφαρμογή των κανόνων περί δημοσίων προμηθειών. Εντούτοις, η εφαρμογή των κανόνων περί δημοσίων προμηθειών δεν πρέπει να παρεμποδίζει το δικαίωμα των δημόσιων αρχών να εκτελούν τα καθήκοντα παροχής δημόσιων υπηρεσιών που τους ανατίθενται χρησιμοποιώντας ίδιους πόρους, συνεργαζόμενες, ενδεχομένως, με άλλες δημόσιες αρχές. Θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι τυχόν εξαιρούμενες συνεργασίες μεταξύ δημοσίων φορέων δεν θα προκαλούν στρέβλωση του ανταγωνισμού έναντι των ιδιωτικών οικονομικών φορέων, εφόσον θέτουν τον ιδιωτικό πάροχο υπηρεσιών σε πλεονεκτική θέση έναντι των ανταγωνιστών».
2. Η υπό εξέταση διάταξη αφορά σε θέματα συνεργασίας μεταξύ δημοσίων φορέων, μέσω σύναψης προγραμματικών συμβάσεων, συμφωνιών και μνημονίων συνεργασίας. Σχετικό άρθρο, με το οποίο ρυθμίζονται θέματα οριζόντιας συνεργασίας μεταξύ φορέων του δημοσίου τομέα , εφόσον οι συνεργασίες αυτές αφορούν συμβάσεις εξ επαχθούς αιτίας οι οποίες συνάπτονται γραπτώς μεταξύ ενός ή περισσότερων αναθετουσών αρχών και έχουν ως αντικείμενο την εκτέλεση έργων, την προμήθεια προϊόντων ή την παροχή υπηρεσιών, είναι το άρθρο 12 ν. 4412/2016 :
Ειδικότερα, με την παρ. 4 του άρθρου 12 του ν. 4412/2016, με το οποίο μεταφέρεται η ταυτάριθμη ρύθμιση της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ στην εθνική έννομη τάξη, μια σύμβαση η οποία συνάπτεται αποκλειστικά μεταξύ δύο ή περισσοτέρων αναθετουσών αρχών, εξαιρείται από το πεδίο εφαρμογής του Βιβλίου Ι ν. 4412/2016, εφόσον πληρούνται σωρευτικά οι παρακάτω προϋποθέσεις:
α) η σύμβαση εγκαθιδρύει ή υλοποιεί συνεργασία μεταξύ των συμμετεχουσών αναθετουσών αρχών η οποία αποσκοπεί να διασφαλίσει ότι οι δημόσιες υπηρεσίες που οφείλουν να εκτελούν οι εν λόγω αρχές παρέχονται για την επίτευξη των κοινών τους στόχων.
β) η υλοποίηση της συνεργασίας αυτής εξυπηρετεί αποκλειστικά σκοπούς δημοσίου συμφέροντος,
γ) και οι εν λόγω αναθέτουσες αρχές εκτελούν στην ελεύθερη αγορά λιγότερο από το 20% των δραστηριοτήτων που αφορά η συνεργασία αυτή.
Ως προς την πλήρωση των ως άνω προϋποθέσεων, σημειώνεται ότι, κατ’ αρχήν θα πρέπει να πρόκειται για συμβάσεις που συνάπτονται αποκλειστικά μεταξύ αναθετουσών αρχών. Ωστόσο, επισημαίνεται ότι, σύμφωνα με την αιτιολογική σκέψη 31 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ, το γεγονός και μόνον ότι τα δύο μέρη μιας συμφωνίας είναι τα ίδια δημόσιες αρχές δεν αποκλείει αφ’ εαυτού την εφαρμογή των κανόνων για τη σύναψη δημοσίων συμβάσεων.
Περαιτέρω, σύμφωνα με την αιτιολογική σκέψη (33) της ίδιας Οδηγίας, προκειμένου να πληρούνται οι ως άνω προϋποθέσεις, κατ’ αρχήν, η συνεργασία θα πρέπει να στηρίζεται σε συνεργατική αντίληψη. Η διατύπωση αυτή, σύμφωνα με το ΔΕΕ, πρέπει να εκληφθεί ως απαίτηση να είναι πραγματική η συνεργασία που καθιερώνεται ή υλοποιείται κατ’ αυτόν τον τρόπο . Ως προς την προϋπόθεση οι αναθέτουσες αρχές να εκτελούν στην αγορά λιγότερο από το 20% που αφορά η συνεργασία, σημειώνεται ότι αυτή έχει τεθεί προκειμένου να διασφαλισθεί ότι δεν προκαλείται στρέβλωση του ανταγωνισμού έναντι των ιδιωτικών οικονομικών φορέων.
Επιπροσθέτως, στην προμνησθείσα αιτιολογική σκέψη 33 της Οδηγίας διευκρινίζεται ότι κανένας ιδιωτικός πάροχος υπηρεσιών δεν θα πρέπει να περιέρχεται σε πλεονεκτική θέση έναντι των ανταγωνιστών του. Τέλος, η προγραμματική σύμβαση πρέπει να αφορά σε συνεργασία που αποσκοπεί στην εκπλήρωση κοινού δημοσίου καθήκοντος. Υπό το πρίσμα αυτό, κρίσιμο εννοιολογικό στοιχείο προσδιορισμού της έννοιας των προγραμματικών συμβάσεων είναι ότι τα συμβαλλόμενα μέρη εκκινούν από κοινή αφετηρία, συμπράττοντας κατά το δυνατόν ισόρροπα για την υλοποίηση προγραμμάτων ή υπηρεσιών στο πλαίσιο κοινά εξυπηρετούμενου δημοσίου σκοπού, τον οποίο είναι εκ του νόμου επιφορτισμένα να επιτελούν .
3. Συμπερασματικά, η εξαίρεση των συμβάσεων που συνάπτονται μεταξύ φορέων του δημοσίου τομέα, από το πεδίο εφαρμογής των κειμένων εθνικών διατάξεων ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων του Βιβλίου Ι του ν. 4412/2016, τελεί υπό την αίρεση πλήρωσης του συνόλου των προϋποθέσεων, όπως αναλυτικά ορίζονται στην παρ. 4 του άρθρου 12 του νόμου αυτού. Ως εκ τούτου, η αίρεση αυτή θα πρέπει να αποτυπωθεί στην προτεινόμενη διάταξη της παρ.9 του άρθρου 14 του σχεδίου νόμου.
Β. Άρθρο 17
Ανάπτυξη δημοσίως προσβάσιμων υποδομών επαναφόρτισης Η/Ο
Ως προς την παράγραφο 1
Στο πρώτο εδάφιο της παραγράφου 1 ορίζεται ότι «Η ανάπτυξη των δημοσίως προσβάσιμων υποδομών επαναφόρτισης Η/Ο πραγματοποιείται κατά προτεραιότητα μέσω του ανταγωνιστικού μοντέλου αγοράς. Δύναται επίσης να πραγματοποιείται και μέσω ανοιχτών, διαφανών και χωρίς διακρίσεις διαγωνισμών παραχώρησης του δικαιώματος ανάπτυξης, διαχείρισης και λειτουργίας τέτοιων υποδομών, σύμφωνα με τις παρ. 2 και 4». Παρόμοιες αναφορές σε «συμβάσεις παραχώρησης» υπάρχουν διάσπαρτες σε όλο το άρθρο. Από το κείμενο του σχεδίου νόμου και τους διατυπωθέντες ορισμούς δεν προκύπτει η έννοια του «ανταγωνιστικού μοντέλου αγοράς». Πιθανολογείται, όπως προέκυψε και σε σχετική διαβούλευση με εκπροσώπους του Υπουργείου Περιβάλλοντος, ότι πρόκειται για διαδικασία παροχής αδειών εκμετάλλευσης. Στην περίπτωση αυτή ισχύουν τα αναφερόμενα στις αιτιολογικές. σκέψεις 4 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ, και 13, 14 της Οδηγίας 2014/23/ΕΕ .
Σε κάθε περίπτωση, προς τον σκοπό άρσης της ως άνω αμφισημίας και την επίτευξη ασφάλειας δικαίου, προτείνεται η αναδιατύπωση του εν λόγω εδαφίου, αλλά και των λοιπών σημείων του άρθρου, στα οποία παρατηρούνται παρόμοιες αναφορές, με τρόπο που να καθίστανται σαφείς οι όροι των σχετικών διαδικασιών αδειοδοτήσεων ή διακανονισμών ώστε να προκύπτει με σαφήνεια εάν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των Οδηγιών περί δημοσίων συμβάσεων και συμβάσεων παραχώρησης, καθώς και της κείμενης εθνικής νομοθεσίας ενσωμάτωσης.
Περαιτέρω, στον νόμο δύναται να ορίζεται ότι οι λεπτομέρειες εφαρμογής τους όπως, ενδεικτικά, ο πιθανός περιορισμός του αριθμού των αδειοδοτήσεων και η παροχή τους με αντάλλαγμα ή άνευ ανταλλάγματος, θα καθορισθούν με την έκδοση σχετικής υπουργικής απόφασης
Ως προς την παράγραφο 2
Οι προηγηθείσες παρατηρήσεις, αναφορικά με το είδος των διαδικασιών, την φύση των σχετικών συμβάσεων και την αναγκαιότητα αποσαφήνισής τους, ισχύουν και για την παράγραφο αυτή, στην οποία γίνεται χρήση του όρου «ανοιχτοί διαγωνισμοί παραχώρησης δικαιώματος».
Σημειώνεται, σε συσχέτιση με όσα έχουν επισημανθεί στην προηγούμενη παράγραφο 1, ότι, εφόσον, εν προκειμένω, πρόκειται για συμβάσεις παραχώρησης κατά την εννοια ης οδηγίας 2014/23/ΕΕ, χρήζει αναφοράς η εφαρμογή των διατάξεων του ν.4413/2016, για την ανάθεση και εκτέλεση συμβάσεων παραχώρησης.
Περαιτέρω, στο δεύτερο εδάφιο της παραγράφου προβλέπεται ότι «το Αυτοτελές Τμήμα Ηλεκτροκίνησης του άρθρου 45, το οποίο συστήνεται στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, καταρτίζει ενδεικτικές προδιαγραφές για την πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για τους διαγωνισμούς παραχώρησης του προηγούμενου εδαφίου». Ωστόσο, η σχετική αρμοδιότητα δεν προβλέπεται, τουλάχιστον ρητώς, στο εν λόγω άρθρο 45, στην παρ. 4 του οποίου ορίζονται οι αρμοδιότητες του Αυτοτελούς Τμήματος Ηλεκτροκίνησης.
Προτείνεται ο επανέλεγχος της σχετικής παρ. 4 του άρθρου 45, προκειμένου να συμπεριληφθεί, εφόσον απαιτείται, η σχετική αρμοδιότητα.
Ως προς την παράγραφο 5
Στην εν λόγω παράγραφο ορίζεται ότι «Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας δύναται να συνάπτει προγραμματικές συμβάσεις, προγραμματικές συμφωνίες και μνημόνια συνεργασίας με ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα και γενικότερα με τους φορείς του Δημοσίου Τομέα και του ευρύτερου Δημοσίου Τομέα, κατά την έννοια του άρθρου 3 του ν. 3979/2011 (Α΄ 138), προς τον σκοπό της ανάπτυξης της ηλεκτροκίνησης, χωρίς να ακολουθούνται στις συμβάσεις αυτές οι κείμενες εθνικές διατάξεις περί ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων του ν. 4412/2016 (Α’ 147»).
Σχετικώς με την εξαίρεση των συμβάσεων αυτών από την υποχρέωση εφαρμογής των εθνικών διατάξεων περί ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων, παράβαλε ανωτέρω, παρατηρήσεις επί του άρθρου 14, παρ. 9.
Γ. Ως προς το Μέρος Γ του σχεδίου νόμου «TΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΤΕΤΑΡΤΟΥ ΜΕΡΟΥΣ ΤΟΥ Ν. 3982/2011 (Α’ 143) ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ (ΕΕ) 2019/1161ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ 20ης ΙΟΥΝΙΟΥ 2019 «ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ 2009/33/ΕΚ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΚΑΘΑΡΩΝ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΩΝ ΟΧΗΜΑΤΩΝ ΟΔΙΚΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ» (ELL188/116) ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ» (άρθρα 36 -44) επισημαίνονται τα ακόλουθα:
Κατ’ αρχήν, όπως αναφέρεται και στις αιτιολογικές σκέψεις της οδηγίας, η Ένωση έχει δεσμευθεί για ένα βιώσιμο, ανταγωνιστικό και ασφαλές σύστημα ενέργειας, απαλλαγμένο από ανθρακούχες εκπομπές. Η Επιτροπή, με μια σειρά Ανακοινώσεών της έχει θέσει φιλόδοξες δεσμεύσεις για την Ένωση που αφορούν την περαιτέρω μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 40 % έως το 2030 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990. Περαιτέρω εκτιμά ότι η καινοτομία σε νέες τεχνολογίες συμβάλλει στη μείωση των εκπομπών CO2 των οχημάτων και στη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της ηχορύπανσης, ενώ ταυτόχρονα υποστηρίζει την απαλλαγή του τομέα των μεταφορών από τις ανθρακούχες εκπομπές. Η μεγαλύτερη διείσδυση των οδικών οχημάτων χαμηλών και μηδενικών εκπομπών θα μειώσει τις εκπομπές CO2 και ορισμένων ρύπων (αιωρούμενα σωματίδια, οξείδια του αζώτου και υδρογονάνθρακες πλην μεθανίου) και, με τον τρόπο αυτό, θα βελτιώσει την ποιότητα του αέρα στις πόλεις και σε άλλες περιοχές με ρύπανση, συμβάλλοντας παράλληλα στην ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη της ενωσιακής βιομηχανίας στις αναπτυσσόμενες παγκόσμιες αγορές οχημάτων χαμηλών και μηδενικών εκπομπών.
Στην εκτίμηση επιπτώσεων που διενεργήθηκε από την Επιτροπή κατά την αναθεώρηση της οδηγίας 2009/33/ΕΚ, τονίζονται τα οφέλη από την αλλαγή προσέγγισης της συνολικής διακυβέρνησης όσον αφορά την προμήθεια καθαρών οχημάτων σε επίπεδο Ένωσης. Εκτιμάται ότι καθορισμός ελάχιστων στόχων προμηθειών μπορεί να συμβάλλει ουσιαστικά στην εκπλήρωση του στόχου προώθησης και τόνωσης της διείσδυσης των καθαρών οχημάτων στην αγορά σε σύγκριση με την εσωτερίκευση του εξωτερικού κόστους στις αποφάσεις προμηθειών εν γένει, ενώ επισημαίνεται παράλληλα ότι είναι σημαντικό να εξετάζονται οι περιβαλλοντικές πτυχές σε όλες τις αποφάσεις προμηθειών.
Απαραίτητη συνεπώς κρίθηκε η επέκταση του πεδίου εφαρμογής της οδηγίας 2009/33/ΕΚ σε πρακτικές σύναψης συμβάσεων όπως η χρηματοδοτική μίσθωση, η ενοικίαση και η αγορά οχημάτων με δόσεις, καθώς και στις συμβάσεις για ορισμένες υπηρεσίες όπως οι δημόσιες υπηρεσίες οδικών μεταφορών, οι υπηρεσίες οδικών επιβατικών μεταφορών ειδικού σκοπού, οι μη προγραμματισμένες μεταφορές επιβατών, καθώς και οι ειδικές υπηρεσίες ταχυδρομείου και μεταφοράς δεμάτων και οι υπηρεσίες αποκομιδής απορριμμάτων, στο βαθμό που τα οχήματα που χρησιμοποιούνται για την παροχή των υπηρεσιών αυτών εμπίπτουν στις κατηγορίες οχημάτων που καλύπτονται από την νέα οδηγία.
Περαιτέρω στην οδηγία ορίζονται τα οχήματα που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της, με διάκριση σε ελαφρά και βαρέα οχήματα λαμβανομένου υπόψη ότι χρησιμοποιούνται για διαφορετικούς σκοπούς ενώ και η ανάπτυξης της «αγοράς» κάθε κατηγορία είναι σε διαφορετικό επίπεδο ωριμότητας, ενώ προβλέπεται και διάκριση σε καθαρά οχήματα και οχήματα μηδενικών εκπομπών. Τέλος ορίζεται ότι τα οχήματα που πληρούν τις απαιτήσεις των καθαρών οχημάτων ή τις απαιτήσεις των οχημάτων μηδενικών εκπομπών ως αποτέλεσμα μετασκευής, επίσης προσμετρώνται προς την επίτευξη των αντίστοιχων ελάχιστων στόχων προμηθειών.
Η οδηγία δίδει πλήρη ευελιξία στα κράτη μέλη να κατανέμουν τις προσπάθειες για την επίτευξη των ελάχιστων στόχων εντός της επικράτειάς τους, σύμφωνα με το συνταγματικό πλαίσιο τους και τους στόχους της πολιτικής μεταφορών τους. Όπως επισημαίνεται στην αιτιολογική σκέψη 19 της οδηγίας, κατά την κατανομή των προσπαθειών επίτευξης των στόχων εντός ενός κράτους μέλους, θα μπορούσαν να λαμβάνονται υπόψη διάφοροι παράγοντες, όπως οι διαφορές στην οικονομική ικανότητα, η ποιότητα του αέρα, η πυκνότητα του πληθυσμού, τα χαρακτηριστικά των συστημάτων μεταφορών, οι πολιτικές για την απαλλαγή των μεταφορών από τις ανθρακούχες εκπομπές και τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης ή κάθε άλλο συναφές κριτήριο.
Κρίσιμο στοιχείο για την επίτευξη των στόχων αποτελεί η κοστολόγηση κύκλου ζωής στις προμήθειες οχημάτων, η κάλυψη δηλαδή των ενεργειακών και των περιβαλλοντικών δαπανών σε ολόκληρο τον κύκλο ζωής ενός οχήματος, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται το κόστος των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και άλλων ρύπων με βάση σχετική μέθοδο προσδιορισμού της χρηματικής αξίας τους. Συνεπώς στο πλαίσιο της επίτευξης των στόχων θα πρέπει να δοθούν οι κατάλληλες οδηγίες ώστε οι αναθέτουσες αρχές και οι αναθέτοντες φορείς να είναι σε θέση να επιλέξουν οποιαδήποτε μέθοδο υπολογισμού του λειτουργικού κόστους για όλη τη διάρκεια ζωής με σκοπό να υποστηριχθούν οι διαδικασίες προμηθειών τους, βάσει των κριτηρίων της πλέον συμφέρουσας από οικονομική άποψη προσφοράς όπως περιγράφονται στο άρθρο 67 της οδηγίας 2014/24/ΕΕ και στο άρθρο 82 της οδηγίας 2014/25/ΕΕ, λαμβάνοντας υπόψη τη σχέση κόστους-αποτελεσματικότητας κατά τη διάρκεια ζωής του οχήματος, καθώς και περιβαλλοντικές και κοινωνικές πτυχές.
Τέλος σύμφωνα με την κοινή πολιτική δήλωση, της 28ης Σεπτεμβρίου 2011, τα κράτη μέλη έχουν δεσμευθεί να συνοδεύουν, την κοινοποίηση των διατάξεων μεταφοράς στο εθνικό τους δίκαιο από ένα ή περισσότερα έγγραφα όπου εξηγείται η σχέση των συστατικών στοιχείων μιας οδηγίας με τα αντίστοιχα μέρη των νομικών πράξεων μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο.
Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι οι στόχοι που τίθενται από την νέα οδηγία 2019/1161 απαιτούν την ενσωμάτωσή τους σε μια ευρύτερα σχεδιασμένη πολιτική μεταφορών που με την σειρά της εντάσσεται στην ευρύτερη εθνική στρατηγική για τις δημόσιες συμβάσεις. Υπό το πρίσμα αυτό οι προτεινόμενες διατάξεις ενσωμάτωσης της οδηγίας με την κατά γράμμα μεταφορά του ενωσιακού κειμένου στο υποβληθέν σχέδιο νόμου, μόνο ως προς το πρώτο βήμα σε μια διαδικασία ενσωμάτωσης μπορεί να ειδωθεί, καθώς θα απαιτηθούν περαιτέρω εφαρμοστικά μέτρα (ενδεχομένως μέσω της πρόβλεψης εξουσιοδοτικής διάταξης για την έκδοση κανονιστικής πράξης για την ανάπτυξη ουσιαστικά μιας μεθοδολογίας επίτευξης των στόχων σε επίπεδο αναθετουσών αρχών / αναθετόντων φορέων, ενδεχομένως κατηγορίας οχημάτων, πρόγραμμα μετασκευής υφισταμένων στόλων αυτοκινήτων κλπ). Τα εφαρμοστικά αυτά μέτρα που θα πρέπει να έχουν υιοθετηθεί μέχρι 2/8/2021, απώτατη προθεσμία ενσωμάτωσης, θα απαιτήσουν την προηγούμενη συνεργασία όλων των αρμοδίων επιτελικών φορέων και στρατηγικών αναθετουσών αρχών / αναθετόντων φορέων προς επίτευξη των στόχων της οδηγίας (Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, Υπουργείο Εσωτερικών (αρμόδιο για την τοπική αυτοδιοίκηση), Υπουργείο Ενέργειας και Περιβάλλοντος, Οργανισμών Αστικών Συγκοινωνιών, κλπ). Η έγκαιρη υιοθέτηση αυτών μέτρων είναι κρίσιμη για την παρακολούθηση της οδηγίας και της αποστολής των σχετικών εκθέσεων που προβλέπονται στο άρθρο 42 του υποβληθέντος σχεδίου νόμου. Στο σημείο αυτό επισημαίνεται η υποχρέωση της Αρχής να αποστέλλει τις σχετικές εκθέσεις από 18/4/2026 ως συνοδευτικές της έκθεσης του άρθρου 340 ν. 4412/2016 που υποβάλλεται στην Επιτροπή για την εφαρμογή των οδηγιών 2014/24/ΕΕ και 2014/25/ΕΕ, καθιστώντας την Αρχή το αρμόδιο όργανο για την παρακολούθηση της επίτευξης των στόχων και της οδηγίας 2019/1161. Επομένως η ανάπτυξη της μεθοδολογίας υλοποίησης των στόχων της νέας οδηγίας γα τα καθαρά οχήματα καθώς και η διαδικασία συγκέντρωσης των στοιχείων επίτευξης στόχων, αποτελεί κρίσιμη προϋπόθεση για την υλοποίηση με αποτελεσματικό τρόπο του έργου της Αρχής.
Περαιτέρω επί συγκεκριμένων άρθρων του Μέρους Γ σημειώνονται τα ακόλουθα
«Άρθρο 36
Αντικείμενο και στόχοι
(παρ. 2 του άρθρου 1 της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/1161)
Το άρθρο 65 του ν. 3982/2011 (Α΄ 143) αντικαθίσταται ως εξής:
«Άρθρο 65
Αντικείμενο και στόχοι
Οι αναθέτουσες αρχές και οι αναθέτοντες φορείς υποχρεούνται να λαμβάνουν υπόψη τις επιπτώσεις που αφορούν στην κατανάλωση ενέργειας και το περιβάλλον, καθ' όλη τη διάρκεια ζωής του οχήματος, συμπεριλαμβανομένης της κατανάλωσης ενέργειας και των εκπομπών CO2 και ορισμένων ρύπων, όταν προμηθεύονται ορισμένα οχήματα οδικών μεταφορών, με σκοπό την προώθηση και την τόνωση της αγοράς του τομέα των καθαρών και ενεργειακώς αποδοτικών οχημάτων και τη βελτίωση της συμβολής του τομέα των μεταφορών στις πολιτικές της Ένωσης για το περιβάλλον, το κλίμα και την ενέργεια.»
Προτείνεται η συμπλήρωση του άρθρου με την αναφορά στον τρόπο που θα λαμβάνονται υπόψη οι επιπτώσεις που αφορούν στην κατανάλωση ενέργειας και το περιβάλλον (πχ ενδεικτικά μέσω κριτηρίων ανάθεσης, όρων εκτέλεσης, καθορισμού κοινών μεθοδολογιών για την κοστολόγηση κύκλου ζωής).
Άρθρο 37
Πεδίο εφαρμογής
(παρ. 4 του άρθρου 1 της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/1161)
Το άρθρο 66 του ν. 3982/2011 (Α΄ 143) αντικαθίσταται ως εξής:
«Άρθρο 66
Πεδίο εφαρμογής
Το παρόν μέρος εφαρμόζεται στις προμήθειες μέσω:
α) συμβάσεων αγοράς, χρηματοδοτικής μίσθωσης, ενοικίασης ή αγοράς με δόσεις που συνάπτονται από αναθέτουσες αρχές ή αναθέτοντες φορείς, εφόσον υπόκεινται στην υποχρέωση να εφαρμόζουν τις διαδικασίες για τις προμήθειες που προβλέπονται στον ν. 4412/2016 (Α’ 147) για τις συμβάσεις που υπερβαίνουν τα όρια των άρθρων 5 και 235 του νόμου αυτού.
β) συμβάσεων παροχής δημόσιας υπηρεσίας κατά την έννοια του κανονισμού (ΕΚ) υπ’ αρ.. 1370/2007 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2007, που έχουν ως αντικείμενο την παροχή υπηρεσιών οδικών επιβατικών μεταφορών, καθ' υπέρβαση του κατώτατου ορίου που καθορίζουν τα κράτη μέλη, αλλά όχι των εφαρμοστέων κατώτατων ορίων που καθορίζονται στην παρ. 4 του άρθρου 5 του εν λόγω κανονισμού,
γ) συμβάσεων παροχής υπηρεσιών που καθορίζονται στον πίνακα 1 του άρθρου 71 του παρόντος, εφόσον οι αναθέτουσες αρχές ή αναθέτοντες φορείς υπόκεινται στην υποχρέωση να εφαρμόζουν τις διαδικασίες για τις προμήθειες που προβλέπονται στον ν. 4412/2016»
Για λόγους νομοτεχνικής αρτιότητας, προτείνεται η αναδιατύπωση του πρώτου εδαφίου του άρθρου, με την απαλοιφή των λέξεων «προμήθειες μέσω» και την αντικατάστασή τους με τον όρο «δημόσιες συμβάσεις», καθώς και την εν συνεχεία απαλοιφή της πρώτης λέξης «συμβάσεων» των περιπτώσεων α), β) και γ). Για τον ίδιο λόγο θεωρείται σκόπιμο να απαλειφθούν οι λέξεις «για τις προμήθειες» στις ανωτέρω περιπτώσεις α) και γ).
Άρθρα 43 «μεταβατικές διατάξεις» και 44 «καταργούμενες διατάξεις»
Τα ανωτέρω άρθρα αποτελούν ουσιαστικά μεταφορά διατάξεων της οδηγίας. Συνεπώς στο άρθρο 43 θα πρέπει να τεθεί εντός παρενθέσεως όπως και τα λοιπά άρθρα που μεταφέρουν διατάξεις της οδηγίας, η μεταφερόμενη διάταξη του τελευταίου εδαφίου του άρθρου 1 της παραγράφου 4 της οδηγίας και στο άρθρο 44 να τεθεί εντός παρενθέσεως η μεταφερόμενη διάταξη της παραγράφου 7 του άρθρου 1 της οδηγίας (πρβλ και παράρτημα IV πίνακας αντιστοίχισης διατάξεων οδηγίας 2019/1161 και προτεινόμενων διατάξεων ενσωμάτωσης).
Επιπλέον, λαμβανομένης υπόψη της έναρξης εφαρμογής του υπό εξέταση σχεδίου νόμου, σε συνδυασμό με τις καταληκτικές ημερομηνίες λήψης, σε εθνικό επίπεδο, των εφαρμοστικών μέτρων ενσωμάτωσης της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/1161, θα πρέπει να εξετασθεί το ενδεχόμενο μεταβατικής ρύθμισης ως προς την ισχύ του άρθρου 70 του ν. 3982/2011 που αφορά στη Μεθοδολογία για τον υπολογισμό του λειτουργικού κόστους καθ΄ όλη τη διάρκεια ζωής του οχήματος (άρθρο 6 Οδηγίας 2009/33/ΕΚ).
Δ. Ως προς το Μέρος Δ του σχεδίου νόμου:
«ΜΕΡΟΣ Δ- ΛΟΙΠΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 48
Κριτήρια αξιολόγησης στις δημόσιες συμβάσεις
1. Στις διαδικασίες ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων κατά την έννοια του ν. 4412/2016 (Α΄ 147) για την προμήθεια οχημάτων, υποχρεωτικά συνεκτιμάται κατά την αξιολόγηση των προσφορών η ύπαρξη ελάχιστης ποσόστωσης επί του συνόλου του στόλου των υποψηφίων, ύψους πέντε τοις εκατό (5%) για αμιγώς ηλεκτρικά οχήματα ή υβριδικά ηλεκτρικά οχήματα εξωτερικής φόρτισης με εκπομπές ρύπων έως 50 γρ. CO2/χλμ.
2. Στις διαδικασίες ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων κατά την έννοια του ν. 4412/2016 για την προμήθεια υπηρεσιών, η παροχή των οποίων απαιτεί τη χρήση στόλου οχημάτων, δύναται να τεθεί ως κριτήριο ποιοτικής επιλογής, η υποχρέωση ελάχιστης ποσόστωσης επί του συνόλου του στόλου των υποψηφίων, ύψους πέντε τοις εκατό (5%) για αμιγώς ηλεκτρικά οχήματα ή υβριδικά ηλεκτρικά οχήματα εξωτερικής φόρτισης με εκπομπές ρύπων έως 50 γρ. CO2/χλμ, και σε κάθε περίπτωση τίθεται η υποχρέωση ύπαρξης κατ’ ελάχιστον ενός (1) αμιγούς ηλεκτρικού οχήματος στο στόλο των υποψηφίων.
3. Οι αναθέτοντες φορείς και οι αναθέτουσες αρχές, κατά την έννοια των διατάξεων του ν. 4412/2016, οφείλουν να αιτούνται από τους οικονομικούς φορείς που συμμετέχουν στις σχετικές διαδικασίες ανάθεσης σύμβασης να προσκομίζουν κατάλληλα αποδεικτικά έγγραφα, με τα οποία θα βεβαιώνεται η ελάχιστη ποσόστωση ηλεκτρικών οχημάτων στο σύνολο των οχημάτων του στόλου τους.
4. Οι διατάξεις του παρόντος δεν εφαρμόζονται στις διαδικασίες ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων προμηθειών και υπηρεσιών, οι οποίες έχουν εκτιμώμενη αξία κάτω των ορίων της παρ. 1 του άρθρου 118 και της παρ. 1 του άρθρου 328 του ν. 4412/2016.
5. Οι διατάξεις του παρόντος άρθρου εφαρμόζονται στις διαδικασίες ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων προμηθειών και υπηρεσιών, η έναρξη των οποίων λαμβάνει χώρα, σύμφωνα με τα άρθρα 61 και 290 του ν. 4412/2016, μετά τη 2α Αυγούστου 2021.»
Ως προς το άρθρο 48 που εντάσσεται στο Μέρος Δ «ΛΟΙΠΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ» σημειώνονται τα ακόλουθα:
Κατ’ αρχάς, το άρθρο αυτό αποτελεί εφαρμοστικό μέτρο της οδηγίας 2019/1161 όπως προκύπτει από τη μεταβατική διάταξη της παρ. 5 και την αιτιολογική έκθεση του ως άνω άρθρου. Περαιτέρω εντοπίζεται η αναγκαιότητα αναδιατύπωσης κάποιων όρων του άρθρου, προκειμένου αυτοί να είναι σύμφωνοι με την ορολογία του ν.4412/2016, προς αποφυγή σχετικών ασαφειών και παρερμηνειών.
Ειδικότερα, ο όρος «κριτήρια αξιολόγησης» στο τίτλο του άρθρου, χρήζει αναδιατύπωσης, καθώς αυτός δεν απαντάται στον ν.4412/2016, ενώ ο όρος «προμήθεια υπηρεσιών» στην παράγραφο 2, προτείνεται όπως αναδιατυπωθεί σε «παροχή γενικών υπηρεσιών», προκειμένου να ταυτίζεται με εκείνον του ν.4412/2016.
Περαιτέρω, επί των επιμέρους παραγράφων παρατηρούνται τα εξής:
Ως προς την παράγραφο 1
Σύμφωνα με αυτήν, «στις διαδικασίες ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων κατά την έννοια του ν. 4412/2016 (Α΄ 147) για την προμήθεια οχημάτων, υποχρεωτικά συνεκτιμάται κατά την αξιολόγηση των προσφορών η ύπαρξη ελάχιστης ποσόστωσης επί του συνόλου του στόλου των υποψηφίων, ύψους πέντε τοις εκατό (5%) για αμιγώς ηλεκτρικά οχήματα ή υβριδικά ηλεκτρικά οχήματα εξωτερικής φόρτισης με εκπομπές ρύπων έως 50 γρ. CO2/χλμ.»
Καταρχάς, από την λεκτική διατύπωση, διαφαίνεται ότι πρόκειται για καθορισμό ενός κριτηρίου ανάθεσης, χωρίς ωστόσο αυτό να καθίσταται σαφές, αφού δεν ορίζεται ως τέτοιο, ενώ, επιπλέον, δεν καθορίζεται ο τρόπος «συνεκτίμησης» της ελάχιστης ποσόστωσης. Σημειώνεται ότι στην αιτιολογική έκθεση, που συνοδεύει το υποβληθέν σχέδιο νόμου, αναφέρεται ότι πρόκειται για κριτήριο ανάθεσης, καθώς και ότι για την αξιολόγησή του θα προβλέπεται «κατάλληλος συντελεστής βαρύτητας». Ωστόσο, ειδικώς ο χαρακτήρας του ως κριτηρίου ανάθεσης, θα πρέπει να αναφέρεται ρητώς στο κείμενο της διάταξης, ενώ, επιπλέον, τα κριτήρια ανάθεσης που έχει καθορίσει η αναθέτουσα αρχή πρέπει να αναφέρονται στην εκτέλεση της συγκεκριμένης υπό ανάθεση σύμβασης και όχι αφηρημένα στην εν γένει εκτέλεση συμβάσεων από τον προσφέροντα οικονομικό φορέα.
Επιπροσθέτως, δεν είναι κατανοητή η συνεκτίμηση της ποσόστωσης «επί του συνόλου του στόλου των υποψηφίων», δεδομένου ότι πρόκειται για σύμβαση προμήθειας οχημάτων, και συνεπώς το ενδιαφέρον της α/α περιορίζεται στα προσφερόμενα από τον υποψήφιο οχήματα, στο πλαίσιο της συγκεκριμένης σύμβασης. Επισημαίνεται επιπλέον, ότι ο ως άνω όρος περί της ύπαρξης ελάχιστης ποσόστωσης αμιγώς ηλεκτρικών οχημάτων, επί του συνόλου του στόλου των υποψηφίων, φαίνεται να συνέχεται με την ικανότητα του υποψηφίου να εκτελέσει την σύμβαση, γεγονός που καθιστά το εν λόγω κριτήριο, κριτήριο επιλογής και όχι ανάθεσης και ως εκ τούτου, δεν δύναται να αξιολογείται και να βαθμολογείται με συντελεστές βαρύτητας, όπως προβλέπεται εν προκειμένω. Σε κάθε περίπτωση, τα κριτήρια επιλογής πρέπει να είναι σαφή, ανάλογα προς το μέγεθος και τη φύση της σύμβασης και να καθορίζονται λαμβάνοντας υπόψη τις ειδικές ανάγκες κάθε διαδικασίας σύναψης σύμβασης
Συναφώς επισημαίνεται ότι τα κριτήρια ποιοτικής επιλογής αφορούν στην κατάσταση των οικονομικών φορέων και όχι στην προσφορά τους, η οποία κρίνεται με βάση τα κριτήρια ανάθεσης του άρθρου 86 του ν. 4412/2016 και περιέχονται στα έγγραφα της σύμβασης, ήτοι στην προκήρυξη σύμβασης ή στην πρόσκληση επιβεβαίωση ενδιαφέροντος, ανάλογα με την διαδικασία ανάθεσης .
Ως προς τα τελευταία (κριτήρια ανάθεσης) τονίζεται ότι θα πρέπει αυτά να είναι σαφή, να συνδέονται με το αντικείμενο της σύμβασης, να διασφαλίζουν τη δυνατότητα πραγματικού και δίκαιου ανταγωνισμού και να συνοδεύονται από ρυθμίσεις στη διακήρυξη που να επιτρέπουν την ουσιαστική εξακρίβωση των πληροφοριών που παρέχουν οι προσφέροντες σύμβασης (Πρβλ σχετικά Κατευθυντήρια Οδηγία 11/2015 της Αρχής (ΩΛΝ4ΟΞΤΒ-ΜΙΦ). Κατά συνέπεια, όπως ρητά προκύπτει και από την αιτ. σκέψη 97 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ ο όρος της σύνδεσης με το αντικείμενο της σύμβασης αποκλείει κριτήρια και όρους σχετιζόμενους με γενική εταιρική πολιτική, η οποία δεν μπορεί να θεωρηθεί ως παράγοντας που χαρακτηρίζει τη συγκεκριμένη διαδικασία παραγωγής ή παροχής των αγοραζόμενων αγαθών.
Συνεπώς, προτείνεται η επί το σαφέστερον αναδιατύπωση της παραγράφου, προς άρση της σχετικής σύγχυσης.
Ως προς την παράγραφο 2
Στην εν λόγω παράγραφο, ορίζεται ότι «Στις διαδικασίες ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων κατά την έννοια του ν. 4412/2016 για την προμήθεια υπηρεσιών, η παροχή των οποίων απαιτεί τη χρήση στόλου οχημάτων, δύναται να τεθεί ως κριτήριο ποιοτικής επιλογής, η υποχρέωση ελάχιστης ποσόστωσης επί του συνόλου του στόλου των υποψηφίων, ύψους πέντε τοις εκατό (5%) για αμιγώς ηλεκτρικά οχήματα ή υβριδικά ηλεκτρικά οχήματα εξωτερικής φόρτισης με εκπομπές ρύπων έως 50 γρ. CO2/χλμ, και σε κάθε περίπτωση τίθεται η υποχρέωση ύπαρξης κατ’ ελάχιστον ενός (1) αμιγούς ηλεκτρικού οχήματος στο στόλο των υποψηφίων».
Εν πρώτοις, παρατηρείται ότι, σε αντίθεση με την πρώτη παράγραφο, η ελάχιστη ποσόστωση αμιγώς ηλεκτρικών ή υβριδικών ηλεκτρικών οχημάτων στον στόλο των υποψηφίων αναδόχων, τίθεται ως «κριτήριο ποιοτικής επιλογής». Στο σημείο αυτό, δέον όπως επισημανθεί ότι το εν λόγω κριτήριο, εκτιμώμενο ως στοιχείο της τεχνικής ικανότητας των οικονομικών φορέων, αναφέρεται στον ν.4412/2016 ως «κριτήριο επιλογής» και, εκ του λόγου αυτού, προτείνεται η αναδιατύπωσή του. Περαιτέρω, παρατηρείται ότι ο όρος περί συγκεκριμένης ποσόστωσης, θα μπορούσε να τεθεί ως όρος εκτέλεσης της σύμβασης και, υπό την έννοια αυτή, κρίνεται εξεταστέα η περίπτωση περιορισμού της ποσόστωσης στα οχήματα που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν για την παροχή των συγκεκριμένων υπηρεσιών και όχι στο σύνολο του στόλου των υποψηφίων.
Οι αναθέτοντες φορείς και οι αναθέτουσες αρχές, κατά την έννοια των διατάξεων του ν. 4412/2016, οφείλουν να αιτούνται από τους οικονομικούς φορείς που συμμετέχουν στις σχετικές διαδικασίες ανάθεσης σύμβασης να προσκομίζουν κατάλληλα αποδεικτικά έγγραφα, με τα οποία θα βεβαιώνεται η ελάχιστη ποσόστωση ηλεκτρικών οχημάτων στο σύνολο των οχημάτων του στόλου τους.
Ως προς την παράγραφο 3
Εκτιμάται ότι η παραμονή της εν λόγω παραγράφου δεν προσδίδει κάποια προστιθέμενη αξία, δοθέντος ότι στον ν.4412/2016 καθορίζονται διεξοδικά τα σχετικά με τα αποδεικτικά μέσα, τόσο για την πλήρωση των κριτηρίων επιλογής, όσο και για την βεβαίωση μη συνδρομής λόγων αποκλεισμού.
VI. Συμπέρασμα
Η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων, ασκούσα την αρμοδιότητά της, όπως ορίζεται στο άρθρο 2, παρ. 2, περ. γ΄, υποπερ. αα) του ν.4013/2011, γνωμοδοτεί επί του σχεδίου νόμου του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για την «Μετάβαση στην κινητικότητα χαμηλών εκπομπών: Μέτρα προώθησης και λειτουργία της αγοράς ηλεκτροκίνησης», με τις προπαρατιθέμενες παρατηρήσεις, νομοτεχνικές διορθώσεις, επισημάνσεις και επιφυλάξεις, κατά τα ανωτέρω.
Αθήνα, 16 Ιουλίου 2020
ΘΕΩΡΗΘΗΚΕ
Ο Αντιπρόεδρος
Αδάμ Καραγλάνης