Αριθμός 940/2022
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
Α1’ Πολιτικό Τμήμα
ΣΥΓΚΡΟΤΗΘΗΚΕ από τους Δικαστές: Γεώργιο Λέκκα Αντιπρόεδρο του Αρείου Πάγου, Αλτάνα Κοκκοβού - Εισηγήτρια, Αγγελική Τζαβάρα, Θωμά Γκατζογιάννη και Χρήστο Τζανερρίκο, Αρεοπαγίτες.
ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΕ δημόσια στο ακροατήριό του, στις 18 Μαρτίου 2019, με την παρουσία και του Γραμματέα Γεωργίου Φιστούρη, για να δικάσει την υπόθεση μεταξύ:
Της αναιρεσείουσας: Ανώνυμης Εταιρείας με την επωνυμία “...”, που εδρεύει στην ….. και εκπροσωπείται νόμιμα, η οποία εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο της Πέτρο Γεωργιάδη και κατέθεσε προτάσεις. Της αναιρεσιβλήτου: ..." που εδρεύει στην Νέα ….. και εκπροσωπείται νόμιμα, η οποία εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο της Κωνσταντίνο Ρόβλια με δήλωση κατ' άρθρο 242 παρ. 2 ΚΠολΔ και κατέθεσε προτάσεις.
Η ένδικη διαφορά άρχισε με τις από 10/5/2016 και 13/10/2016 προσφυγές της ήδη αναιρεσιβλήτου, που κατατέθηκαν στο Πενταμελές Εφετείο Δυτικής Μακεδονίας.
Εκδόθηκε η 2/2018 οριστική απόφαση του ίδιου Δικαστηρίου, την αναίρεση της οποίας ζητεί η αναιρεσείουσα με την από 12/4/2018 αίτησή της.
Κατά τη συζήτηση της αίτησης αυτής, που εκφωνήθηκε από το πινάκιο, οι διάδικοι παραστάθηκαν, όπως σημειώνεται πιο πάνω. Ο πληρεξούσιος της αναιρεσείουσας ζήτησε την παραδοχή της αιτήσεως και την καταδίκη του αντίδικου μέρους στη δικαστική δαπάνη.
ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Υπόκειται προς κρίση η από 12-4-2018 αίτηση αναίρεσης κατά της υπ' αριθ. 2/2018 απόφασης του Πενταμελούς Εφετείου Δυτικής Μακεδονίας, η οποία εκδόθηκε αντιμωλία των διαδίκων κατά την ειδική διαδικασία του άρθρου 77 του Ν. 3669/2008, που κωδικοποίησε τις διατάξεις του προϊσχύσαντος άρθρου 13 του Ν. 1418/1984. Με την απόφαση αυτή, αφού συνεκδικάστηκαν οι υπ' αριθ. εκθ. κατ. …/2016 και …/2016 προσφυγές-αγωγές της αναιρεσίβλητης κατά της αναιρεσείουσας, που αναφέρονται στην επίλυση διαφορών μεταξύ των διαδίκων από την εκτέλεση εκ μέρους της αναιρεσίβλητης του αναφερόμενου σ' αυτές δημόσιου έργου και αφορούν τόκους υπερημερίας και αποζημίωση για θετικές ζημίες, που υπέστη η τελευταία, λόγω υπερημερίας της κυρίας του έργου (αναιρεσείουσας), από καθυστέρηση πληρωμών, έγιναν εν μέρει δεκτές. Η αίτηση αναίρεσης ασκήθηκε νομότυπα και εμπρόθεσμα (αρθ. 552, 553, 556, 558, 564, 566 παρ.1 ΚΠολΔ). Είναι συνεπώς παραδεκτή και πρέπει να εξεταστεί περαιτέρω ως προς το παραδεκτό και βάσιμο των λόγων της (άρθ. 577 παρ. 1 και 3 ΚΠολΔ).
Κατά την έννοια του άρθρου 559 αριθ. 1 ΚΠολΔ, παράβαση κανόνα ουσιαστικού δικαίου, που ιδρύει τον προβλεπόμενο από τη διάταξη αυτή λόγο αναίρεσης, υπάρχει, όταν ο κανόνας δικαίου είτε ερμηνεύτηκε εσφαλμένα, δηλαδή το δικαστήριο της ουσίας προσέδωσε σ' αυτόν έννοια διαφορετική από την αληθινή, είτε δεν εφαρμόσθηκε, ενώ συνέτρεχαν οι προϋποθέσεις εφαρμογής του, είτε εφαρμόσθηκε, ενώ αυτές δεν συνέτρεχαν ή εφαρμόσθηκε εσφαλμένα (ΟλΑΠ 4/2005, 7/2006, 2/2013).
Συνεπώς, κατά τις παραπάνω διακρίσεις, η παράβαση του κανόνα ουσιαστικού δικαίου, που οδηγεί σε εσφαλμένο νομικό συλλογισμό και κατ' επέκταση σε εσφαλμένη εφαρμογή του δικαίου, εκδηλώνεται είτε ως ψευδής ερμηνεία του κανόνα δικαίου είτε ως εσφαλμένη υπαγωγή σ' αυτόν των περιστατικών της ατομικής περίπτωσης, που καταλήγει σε εσφαλμένο συμπέρασμα με τη μορφή του διατακτικού της απόφασης. Έτσι, με τον παραπάνω λόγο αναίρεσης, ο οποίος για να είναι ορισμένος πρέπει να καθορίζονται στο αναιρετήριο τόσο η διάταξη του ουσιαστικού δικαίου που παραβιάσθηκε, όσο και το αποδιδόμενο στην προσβαλλόμενη απόφαση νομικό σφάλμα, δηλαδή που εντοπίζεται ακριβώς η παράβαση κατά την ερμηνεία ή εφαρμογή του κανόνα (ΑΠ 325/2004), ελέγχονται τα σφάλματα του δικαστηρίου της ουσίας κατά την εκτίμηση της νομικής βασιμότητας της αγωγής ή των ισχυρισμών (ενστάσεων) των διαδίκων, καθώς και τα νομικά σφάλματα κατά την έρευνα της ουσίας της διαφοράς (ΑΠ 1947/2006), οπότε πρέπει να παρατίθενται στο αναιρετήριο και οι αντίστοιχες παραδοχές της προσβαλλόμενης απόφασης, δηλαδή τα πραγματικά περιστατικά που έγιναν δεκτά και υπό τα οποία συντελέσθηκε η επικαλούμενη παράβαση του κανόνα ουσιαστικού δικαίου (ΟλΑΠ 20/2005). Περαιτέρω, κατά την έννοια του λόγου αναίρεσης από τον αριθμ. 19 του άρθρου 559 ΚΠολΔ, η απόφαση δεν έχει νόμιμη βάση και υπάρχει, συνεπώς, εκ πλαγίου παράβαση κανόνα ουσιαστικού δικαίου, όταν από τις παραδοχές της, που περιλαμβάνονται στην ελάσσονα πρόταση του νομικού συλλογισμού της και αποτελούν το αιτιολογικό της, δεν προκύπτουν καθόλου ή αναφέρονται ανεπαρκώς ή αντιφατικώς τα πραγματικά περιστατικά, στα οποία το δικαστήριο της ουσίας στήριξε την κρίση του για ζήτημα με ουσιώδη επίδραση στην έκβαση της δίκης, με αποτέλεσμα έτσι, να μην μπορεί να ελεγχθεί, αν στη συγκεκριμένη περίπτωση συνέτρεχαν οι όροι του κανόνα ουσιαστικού δικαίου που εφαρμόσθηκε ή δεν συνέτρεχαν οι όροι εκείνου που δεν εφαρμόσθηκε (ΟλΑΠ 1/1999, 26/2004, ΑΠ 2267/2013). Αντιφατικές αιτιολογίες έχει η απόφαση, όταν τα πραγματικά περιστατικά που στηρίζουν το αποδεικτικό πόρισμά της για κρίσιμο ζήτημα, δηλαδή για ζήτημα αναφορικά με ισχυρισμό των διαδίκων που τείνει στη θεμελίωση ή στην κατάλυση του επίδικου δικαιώματος, συγκρούονται μεταξύ τους και αλληλοαναιρούνται, αποδυναμώνοντας έτσι την κρίση της απόφασης για την υπαγωγή ή μη της ατομικής περίπτωσης στο πραγματικό συγκεκριμένου κανόνα ουσιαστικού δικαίου, που συνιστά και το νομικό χαρακτηρισμό της ατομικής περίπτωσης. Αντίστοιχα, ανεπάρκεια αιτιολογίας υπάρχει, όταν από την απόφαση δεν προκύπτουν σαφώς τα περιστατικά που είτε είναι κατά το νόμο αναγκαία για τη στοιχειοθέτηση της διάταξης ουσιαστικού δικαίου που εφαρμόσθηκε στην ένδικη περίπτωση, είτε αποκλείουν την εφαρμογή της, όχι δε και όταν υφίστανται ελλείψεις, στην ανάλυση, στάθμιση και γενικώς στην εκτίμηση των αποδείξεων, εφόσον το πόρισμα από την εκτίμηση αυτή εκτίθεται με σαφήνεια και πληρότητα. Δηλαδή, δεν υπάρχει ανεπάρκεια αιτιολογίας, όταν η απόφαση περιέχει συνοπτική, αλλά πλήρη αιτιολογία, αφού αναγκαίο να εκτίθεται σαφώς στην απόφαση είναι μόνο το τι αποδείχθηκε ή δεν αποδείχθηκε και όχι ο λόγος για τον οποίο αποδείχθηκε ή δεν αποδείχθηκε (ΟλΑΠ 15/2006, ΑΠ 2053/2014). Συνακόλουθα, τα επιχειρήματα ή οι κρίσεις του δικαστηρίου, που σχετίζονται με την εκτίμηση απλώς των αποδείξεων, δεν συνιστούν παραδοχές διαμορφωτικές του αποδεικτικού πορίσματός του και επομένως αιτιολογία της απόφασης ικανή να ελεγχθεί αναιρετικά με τον παραπάνω λόγο για ανεπάρκεια ή αντιφατικότητα, ούτε ιδρύεται ο λόγος αυτός αναίρεσης, αν το δικαστήριο της ουσίας δεν ανέλυσε ιδιαιτέρως ή διεξοδικά τα επιχειρήματα των διαδίκων, που δεν συνιστούν αυτοτελείς ισχυρισμούς τους (ΑΠ 1266/2011). Για να είναι δε ορισμένος και άρα παραδεκτός ο προβλεπόμενος από το άρθρο 559 αρ. 19 λόγος αναίρεσης, πρέπει να αναφέρεται στο αναιρετήριο α) ότι η απόφαση στερείται παντελώς αιτιολογιών ή έχει ανεπαρκείς ή αντιφατικές αιτιολογίες, στην περίπτωση δε της ανεπάρκειας των αιτιολογιών, ποίες επιπλέον αιτιολογίες έπρεπε να περιέχει, ενώ στην περίπτωση των αντιφατικών αιτιολογιών που εντοπίζεται η αντίφαση, β) ο πραγματικός ισχυρισμός (αγωγικός, ένσταση κ.λ.π.) και τα περιστατικά που προτάθηκαν προς θεμελίωσή του, καθώς και η σύνδεσή του με το διατακτικό και γ) η νόμιμη βάση, ήτοι η διάταξη του ουσιαστικού δικαίου, που παραβιάστηκε και μάλιστα ενάριθμα (ΑΠ 1206/2008, ΑΠ 130/2009, ΑΠ 1438/2009). Εξάλλου, κατά το άρθρο 36 παρ. 11 του Ν. 3669/2008 "Κώδικας Κατασκευής Δημόσιων Έργων”, στο οποίο κωδικοποιήθηκε η διάταξη του άρθρου 7 παρ. 2 Ν. 1418/1984 και εφαρμόζεται στην προκείμενη περίπτωση, ενόψει του χρόνου κατάρτισης της επίδικης εργολαβικής σύμβασης (10-2-2012), ορίζεται ότι "Αν ο κύριος του έργου καταστεί υπερήμερος ως προς την εκπλήρωση των συμβατικών υποχρεώσεών του, ο ανάδοχος δικαιούται να ζητήσει αποζημίωση μόνο για τις θετικές του ζημίες, που προκαλούνται μετά την επίδοση απ' αυτόν σχετικής έγγραφης όχλησης. Σε περίπτωση υπερημερίας από καθυστέρηση πληρωμής, οι θετικές ζημίες οφείλονται κατά το μέτρο που υπερβαίνουν τον τόκο υπερημερίας”. Από τη διάταξη αυτή προκύπτει, ότι για τη θεμελίωση της προβλεπόμενης σ' αυτή αποζημίωσης του αναδόχου απαιτείται υπερημερία του κυρίου του έργου ως προς την εκπλήρωση των συμβατικών υποχρεώσεών του και επίδοση, μετά την υπερημερία, προς τον κύριο του έργου έγγραφης όχλησης, η οποία χωρίς να είναι ειδική, πρέπει να περιέχει, αφενός μεν τα συνιστώντα την υπερημερία του κυρίου του έργου πραγματικά περιστατικά, αφετέρου δε τις θετικές ζημίες που προκαλούνται στον ανάδοχο του έργου από τα περιστατικά αυτά, κατά το χρονικό διάστημα από την υποβολή της έγγραφης όχλησης και εφεξής, για τις οποίες θα ζητηθεί στο μέλλον αποζημίωση κατ' εφαρμογή της διάταξης αυτής, και ότι στην περίπτωση της υπερημερίας από καθυστέρηση πληρωμής οι θετικές ζημίες οφείλονται κατά το μέτρο που υπερβαίνουν τον τόκο υπερημερίας (ΑΠ 572/2019, ΣτΕ 1814/2010, ΣτΕ 2362/2009). Επομένως, η καθιερούμενη, από τις διατάξεις του άρθρου 36 παρ. 11 του Ν. 3669/2008, αποζημίωση των θετικών ζημιών του αναδόχου, που οφείλονται σε καθυστέρηση πληρωμής των Λογαριασμών εκ μέρους του κυρίου του έργου, παρέχεται σε περίπτωση συνδρομής των περιγραφομένων παραπάνω προϋποθέσεων και μόνον και δεν αποκλείεται από το γεγονός, ότι προβλέπεται παράταση του συμβατικού χρόνου εκτέλεσης του έργου, ούτε από το γεγονός, ότι ο ανάδοχος πληρώθηκε το σύνολο του συμβατικού οικονομικού αντικειμένου. Στην προκειμένη περίπτωση από την παραδεκτή, κατ' άρθρο 561 παρ. 2 ΚΠολΔ, επισκόπηση της προσβαλλόμενης απόφασης προκύπτει ότι το Εφετείο δέχτηκε ως προς την υπ' αριθ. εκθ. κατ. 85/2016 αγωγή- προσφυγή της αναιρεσίβλητης, στην οποία αφορά η αίτηση αναίρεσης, τα ακόλουθα: "Η προσφεύγουσα - ενάγουσα Κοινοπραξία με την επωνυμία “...”...αναδείχθηκε μειοδότης...σε δημόσιο μειοδοτικό διαγωνισμό, που διενεργήθηκε από την καθ' ης η προσφυγή - εναγομένη..., το αποτέλεσμα του οποίου εγκρίθηκε με την υπ' αριθμ. 690/1/25.10.2011 απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου της καθ' ης - εναγομένης, και ακολούθως καταρτίσθηκε μεταξύ αυτών, ήτοι της προσφεύγουσας - ενάγουσας, ως αναδόχου, και της καθ' ης η προσφυγή - εναγομένης, ως κυρίας του έργου, η από 10.2.2012 έγγραφη σύμβαση για την εκτέλεση του δημοπρατηθέντος δημόσιου έργου “... από Χ.Θ. 0+000 έως Χ.Θ. 16+200 (45.4-45.5)”, αντί εργολαβικού ανταλλάγματος 120.540.000 ευρώ με το Φ.Π.Α. (83.124.653 ευρώ εργολαβικό αντάλλαγμα και 19.118.671 ευρώ ΦΠΑ)....Η συνολική προθεσμία περαίωσης του έργου ορίστηκε σε τριάντα έξι (36) μήνες από την ημέρα της υπογραφής της σύμβασης...Περαιτέρω ...πιθανολογήθηκε, ότι η προσφεύγουσα- ενάγουσα, η οποία εγκαταστάθηκε και προέβη στην εκτέλεση του έργου, κατά τα συμφωνηθέντα, υπέβαλε την 23-3-2015, δυνάμει της υπ' αριθμ. …/23-3-2015 (με αριθμό πρωτ. …/23-3-2015) επιστολής της, τον 29° λογαριασμό του έργου (και πιστοποίηση για την πληρωμή εργασιών και προμηθειών υλικών) στη Διευθύνουσα Υπηρεσία, για την πιστοποίηση και πληρωμή εργολαβικού ανταλλάγματος ύψους (χωρίς τον ΦΠΑ) 637.438,85 ευρώ ...που υπογράφηκε αρμοδίως και εγκρίθηκε από την άνω Υπηρεσία, όπως υποβλήθηκε, στις 31- 3-2015. Το Λογαριασμό αυτόν η καθ' ης, αν και όφειλε να εξοφλήσει εντός διμήνου από την υποβολή του (έως 23-5-2015), εντούτοις κατέβαλε και εξόφλησε αυτόν ως ακολούθως : α) την 28-5-2015 ποσό 532.691,08 ευρώ, β) την 19-10-2015 ποσό των 133.822,18 ευρώ και γ) την 30-12-2015 ποσό 12.788,76 ευρώ...Την 6-4-2015 υπέβαλε η προσφεύγουσα- ενάγουσα δυνάμει της υπ' αριθμ. …/6-4-2015 (με αριθμό πρωτ. …/6-4-2015) επιστολής της, τον 30° λογαριασμό του έργου (και πιστοποίηση για την πληρωμή εργασιών και προμηθειών υλικών) στη Διευθύνουσα Υπηρεσία, για την πιστοποίηση και πληρωμή εργολαβικού ανταλλάγματος ύψους (χωρίς τον ΦΠΑ) 284.578,07 ευρώ ...ο οποίος υπογράφηκε αρμοδίως και εγκρίθηκε από την προαναφερόμενη Υπηρεσία την 7-4-2015, πλην όμως και ο λογαριασμός αυτός, αν και έπρεπε να εξοφληθεί εντός της διμήνου προθεσμίας από την υποβολή του (ήτοι έως 6-6-2015) από την καθ' ης, η τελευταία κατέβαλε έναντι και εξόφλησε αυτόν ως ακολούθως : α) την 4-9- 2015 ποσό 244.452,56 ευρώ και β) την 30-12-2015 ποσό 65.452,96 ευρώ. Στο μεταξύ η προσφεύγουσα- ενάγουσα - ανάδοχος του έργου... όχλησε την καθ' ης για την μη πληρωμή εκάστου των προαναφερθέντων λογαριασμών (29° και 30°)... δυνάμει της υπ' αριθμ. …/6-7-2015 όχλησης- ειδικής δήλωσης διακοπής εργασιών, λόγω καθυστέρησης εξόφλησης των ως άνω αναφερομένων λογαριασμών, η οποία επιδόθηκε στη Διευθύνουσα Υπηρεσία την 6-7-2015..., χωρίς ν' απαιτείται πρόσθετη κοινοποίηση της δηλώσεως αυτής και στην καθ'ης ως Κυρία του έργου, καθώς αυτή ταυτίζεται με το φορέα κατασκευής, προέβη σε δήλωση διακοπής εργασιών κατ' άρθρ. 62 παρ. 3 Ν 3669/2008, από υπαιτιότητα της Κυρίας του Έργου..., συνεπεία της υπερημερίας αυτής ως προς την εξόφληση των 29ου και 30ου των λογαριασμών, ενώ παράλληλα όχλησε τη Διευθύνουσα Υπηρεσία για την καταβολή τόκων υπερημερίας των προαναφερθέντων λογαριασμών, καθώς επίσης όχλησε αυτήν για τη θετική ζημία που υφίστατο, κατά τη διακοπή των εργασιών (μισθούς προσωπικού, σταλιές μηχανολογικού εξοπλισμού και άλλες δαπάνες), οφειλόμενη σε υπερημερία της ΚτΕ ως προς την καθυστέρηση πληρωμής των ως άνω λογαριασμών, το ύψος της οποίας (ζημίας) επικαλούνταν ότι ανέρχονταν, στο ποσό των 31.378,55 ευρώ ημερησίως, με βάση τους αναλυτικά αναφερόμενους στην εξώδικο υπολογισμούς. Επί πλέον να αναφερθεί ότι στην εξώδικο δήλωση εκτίθενται, όπως τούτο ρητά προβλέπεται από τη διάταξη του άρθρου 62 παρ. 3 α' του προαναφερθέντος νόμου, πέραν της υπαιτιότητας του ΚτΕ και τα στοιχεία για τα τμήματα του έργου που είχαν κατασκευασθεί μέχρι το χρονικό σημείο της διακοπής των εργασιών και την εκτίμηση της αξίας τους, ενώ περιγράφονται και τα τμήματα του έργου που υπολείπονται προς εκτέλεση, επομένως είναι καθ' όλα νόμιμη παράγουσα τις προβλεπόμενες από το νόμο συνέπειες. Επί της εξωδίκου δηλώσεως αυτής, η Διευθύνουσα Υπηρεσία δεν απάντησε, εντός της προβλεπόμενης δεκαήμερης προθεσμίας (άρθρ. 62 παρ. 4), παραμένοντας σε διακοπή οι εργασίες μέχρι την 7-9-2015. Ειδικότερα την 8-9-2015 μετά από κοινή συμφωνία των μερών, η ανάδοχος προέβη σε μερική επανέναρξη των εργασιών...Κατά συνέπεια πιθανολογείται απ' όλα τα ανωτέρω ότι, αφενός ότι υπήρξε επανέναρξη των εργασιών εκ μέρους της Αναδόχου την 8-9-2015 και αφετέρου ότι οι λογαριασμοί 29ος και 30ος εξοφλήθηκαν πλήρως την 30-12- 2015 με τις ενδιάμεσες καταβολές που προεκτέθηκαν. ...Περαιτέρω...πιθανολογήθηκε ότι με την από 6-7-2015 εξώδικη όχληση η ανάδοχος προέβη, όπως ήδη αναφέρθηκε σε ειδική δήλωση διακοπής των εργασιών συνεπεία υπαιτιότητας της κυρίας του έργου συνισταμένης αυτής στη μη πληρωμή των υποβληθέντων υπ' αριθμ. 29ου και 30ου των λογαριασμών, στο ήδη κριθέν κατά τα ανωτέρω αίτημα καταβολής τόκων και στην όχληση για την επιδίκαση αποζημίωσης, για θετικές ζημίες, που υφίστατο κατά το χρόνο διακοπής των εργασιών προσδιορίζοντας το ύψος αυτών στο ποσό των 31.378,55 ευρώ ημερησίως, αναφέροντας αναλυτικά τα ποσά για εκάστη αιτία (σταλίες μηχανημάτων, μισθοδοσία προσωπικού, ιδιωτικά συμφωνητικά κλπ), ωστόσο η Διευθύνουσα Υπηρεσία σε ουδεμία ενέργεια προέβη. Όπως εκτέθηκε ανωτέρω και πιθανολογήθηκε από τα προσκομιζόμενα έγγραφα, οι εργασίες που διεκόπησαν την 6-7-2015, ξεκίνησαν εκ νέου την 8-9-2015 και επομένως η διακοπή διήρκησε για χρονικό διάστημά από την επόμενη της οχλήσεως, ήτοι 7-7-2015 έως την 7-9-2015 και συνολικά 63 ημέρες. Ενόψει δε αυτού, η τελευταία υπέβαλε στην Διευθύνουσα Υπηρεσία της καθ' ης, δυνάμει της από 15-12-2015 αιτήσεώς της -την οποία επέδωσε στην ως άνω υπηρεσία, με αριθμ. πρωτ. …/15-12-2015 αίτημα για αποζημίωση θετικών ζημιών, κατ' άρθρ. 36 παρ. 11 του Ν 3669/2008 (ημεργαργίες προσωπικού, σταλιές μηχανημάτων και λοιπά έξοδα), λόγω διακοπής των εργασιών κατά το προαναφερθέν διάστημα, συνεπεία υπερημερίας της καθ' ης ως προς την πληρωμή των 29ου και 30ου των Λογαριασμών, οι οποίοι σημειωτέον ούτε και κατά το χρόνο εκείνο είχαν εξοφληθεί ολοσχερώς, παρά μόνο την 30-12-2015. Με την εν λόγω αίτηση προσδιόρισε το συνολικό ποσό της θετικής ζημίας της, με βάση το ύψος της ημερήσιας ζημίας της, το οποίο εξέθετε και στην εξώδικο δήλωσή της ανερχόμενο στο ποσό των 31.378,55 ευρώ, σε 1.976.849,2 ευρώ (63 ημέρες X 31.378,55 ευρώ) αιτούμενη την άμεση καταβολή αυτού, νομιμοτόκως από την επίδοση της εν λόγω αιτήσεώς. Στην αίτηση αυτή, είχε συνημμένη την από 6-7-2015 εξώδικη δήλωση, στην οποία αναλυτικά παρέθετε το σύνολο της ζημίας της, από κάθε αιτία και τον υπολογισμό αυτής, με πίνακες καταστάσεις και υπολογισμούς, καθιστώντας πλήρες και ορισμένο το αίτημά της αυτό, παράγοντας τις έννομες συνέπειες που προβλέπονται στη διάταξη του άρθρου 30 παρ. 11 του Ν 3669/2008... Ως εκ περισσού ν' αναφερθεί σε σχέση με τον ισχυρισμό της, ότι με τη σύμβαση προβλέπονταν οριακή προθεσμία ίση με το 1/2 του συνολικού συμβατικού χρόνου με τη χορήγηση μονομερούς παράτασης του έργου εκ μέρους της ιδίας (καθ'ης) και επομένως με βάση το συμβατικό αντικείμενο και τις προθεσμίες περαίωσης η ανάδοχος προγραμμάτισε και οργάνωσε το επιστημονικό και εργατοτεχνικό προσωπικό της και το μηχανολογικό εξοπλισμό της και τα λοιπά έξοδα, ουδεμία επιρροή ασκεί στην εν προκειμένω υποχρέωση της ιδίας προς πληρωμή των λογαριασμών και στην περαιτέρω της διακοπής των εργασιών ζημία της αναδόχου, ενόψει του ότι καθ' όλο το διάστημα της διακοπής των εργασιών πιθανολογείται ότι διατηρούσε σε ετοιμότητα το προσωπικό και το μηχανολογικό εξοπλισμό της και λοιπές υποχρεώσεις της. Επομένως, πιθανολογείται βάσιμα ότι συνεπεία υπαιτιότητας της καθ' ης - εναγομένης, συνισταμένη σε υπερημερία αυτής ως προς την εκπλήρωση των συμβατικών της υποχρεώσεων, ήτοι τη μη πληρωμή των 29ου και 30ου των λογαριασμών μετά την πάροδο διμήνου από την υποβολή τους, η ανάδοχος υπέστη τις κατωτέρω αναφερόμενες ζημίες, καθόσον προέβη κατά τα νόμιμα, σε διακοπή των εργασιών, για συνολικό διάστημα 63 ημερών, αφού πρώτα όχλησε προς τούτο την καθ'ης- εναγομένη. Περαιτέρω, όσον αφορά το ύψος της θετικής ζημίας που υπέστη η ανάδοχος, πιθανολογούνται τα αμέσως κατωτέρω, προηγουμένως όμως πρέπει ν' αναφερθεί ότι η ανάδοχος Κοινοπραξία δυνάμει του από 30-3-2012 ιδιωτικού συμφωνητικού για εισφορά κατά τμήματα εκτέλεσης έργου (του επιδίκου), το οποίο συνήφθη μεταξύ της Κοινοπραξίας των ανωνύμων εταιριών “...”, το οποίο κατατέθηκε στη Δ.Ο.Υ. Κηφισιάς με αριθμ. πρωτ. …/18-6-2012, συμφωνήθηκε η εισφορά της εκτέλεσης, παρακολούθησης και συντονισμού του έργου κατά τμήματα στις ως άνω εταιρίες - μέλη της Κοινοπραξίας. Δυνάμει δε του συμφωνητικού αυτού το αναφερόμενο ως υποέργο Β’ (που ορίζεται γεωγραφικά από την ΧΘ 9+414 έως τη ΧΘ 16 +200 εκτιμώμενου προϋπολογισμού 49.874.792 ευρώ, χωρίς ΦΠΑ) συμφωνήθηκε ότι θα εκτελεσθεί από την ... και αντιστοιχεί σε ποσοστό περίπου 60% του συνόλου των εργασιών του έργου και το υποέργο Α’(που ορίζεται γεωγραφικά από την ΧΘ 0+000 έως ΧΘ 9+414 εκτιμώμενου προϋπολογισμού 33.249.861 ευρώ, χωρίς ΦΠΑ) θα εκτελεσθεί από την ... και αντιστοιχεί σε ποσοστό περίπου 40% του συνόλου των εργασιών του έργου. Σε σχέση με τα ανωτέρω πιθανολογείται ότι πράγματι η ανάδοχος, καθ'όλη τη διάρκεια της διακοπής των εργασιών, ήτοι από 7-7-2015 έως 7-9-2015, δηλαδή για 63 ημέρες, κατά το οποίο είχε υποχρέωση να έχει σε πλήρη ετοιμότητα το αναγκαίο για την εκτέλεση του έργου προσωπικό και μηχανολογικό εξοπλισμό, είχε πράγματι αυτό, όπως τούτο προκύπτει από τα προσκομισθέντα φύλλα, του τηρούμενου με βάση τη σύμβαση, ημερολογίου έργου, τα οποία φύλλα αφορούν όλο το διάστημα της διακοπής των εργασιών, φέρουν δε αυτά σε κάθε σελίδα τους, την υπογραφή του εργοταξιάρχη, Ν. Κ., πολιτικού μηχανικού και του επιβλέποντα Ν. Τ., πολιτικού μηχανικού, οι οποίοι βεβαιώνουν ότι δεν εκτελέστηκαν εργασίες (λόγω διακοπής εργασιών). Στα εν λόγω φύλλα, αναγράφεται ο συνολικός αριθμός, των κατά εκάστη ειδικότητα εργαζομένων (επιστημονικό προσωπικό και λοιπό προσωπικό του εργοταξίου), ο μηχανολογικός εξοπλισμός, κατά είδος και συνολικό αριθμό μηχανήματος - οχήματος, στοιχεία τα οποία η καθ'ης ουδόλως αμφισβητεί ειδικά. Πλέον δε αυτού η ανάδοχος επιβαρύνθηκε με προμήθειες εγγυητικών καλής εκτέλεσης, δαπάνες ασφάλισης του έργου, δαπάνες τεχνικού ασφαλείας και ιατρού εργασίας, δαπάνες φύλαξης εργοταξίου, δαπάνες φωτοτυπικού μηχανήματος, καύσιμα αυτοκινήτων, κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος (κατ' αντίστοιχη αναλογία), δαπάνες σταθερής και κινητής τηλεφωνίας και δαπάνες γενικών εξόδων αναδόχου. Οι δαπάνες για εκάστη από τις ανωτέρω αιτίες, πλην της τελευταίας (γενικών εξόδων αναδόχου) για καθένα από τα δύο κοινοπρακτούντα μέλη, πιθανολογούνται πρωτίστως από φύλλα του ημερολογίου, καθώς και από τη συγκεντρωτική κατάσταση εξόδων, για το σύνολο του έργου κατά το χρονικό διάστημα της διακοπής των εργασιών, για έκαστο εξ αυτών (μελών), αλλά και από τις ειδικότερες κατά αιτία καταστάσεις, τιμολόγια, συμβάσεις και λοιπά έγγραφα που αμέσως κατωτέρω αναφέρονται, και ουδόλως αμφισβητούνται ειδικά από την καθ'ης - εναγομένη. Αναφορικά με το μέλος της Κοινοπραξίας, ήτοι την εταιρία με την επωνυμία “...”, που εκτελούσε το υποέργο Β’, όπως προαναφέρθηκε, οι θετικές της ζημίες ανέρχονται: 1) μισθοδοσία προσωπικού..., 2) μισθώματα κατοικιών προσωπικού..., 3) σταλίες ιδιόκτητου και μόνιμου μισθωμένου μηχανικού εξοπλισμού..., 4) σταλίες μηχανικού εξοπλισμού υπεργολάβων..., 5) εξυπηρέτηση εγγυητικών επιστολών καλής εκτέλεσης..., 6) ασφάλιση του έργου..., 7) δαπάνες φύλαξης του εργοταξίου..., 8) δαπάνες κατανάλωσης ρεύματος (ΔΕΗ)...Οι ανωτέρω ζημίες του μέλους αυτού της Κοινοπραξίας ανέρχονται στο συνολικό ποσό των 711.007,39 ευρώ, κατά το οποίο και πρέπει ν' αποζημιωθεί... Αναφορικά τώρα με το μέλος της Κοινοπραξίας, ήτοι την εταιρία με την επωνυμία “....”, που εκτελούσε το υποέργο Α’ όπως προαναφέρθηκε, οι θετικές της ζημίες ανέρχονται για τις παρακάτω αιτίες, στα ακόλουθα ποσά : 1) δαπάνη εγκαταστάσεως (γραφεία - αποθήκες- μηχανήματα)..., 2) μισθοδοσία προσωπικού..., 3) σταλίες ιδιόκτητου και μόνιμου μισθωμένου μηχανικού εξοπλισμού..., 4) σταλιές μηχανικού εξοπλισμού υπεργολάβων..., 5) εξυπηρέτηση εγγυητικών επιστολών..., 6) δαπάνη τεχνικού -συντονιστή ασφαλείας και ιατρού εργασίας ..., 7) δαπάνη φύλαξης του εργοταξίου..., 8) δαπάνη μίσθωσης φωτοτυπικού μηχανήματος..., 9) δαπάνη σταθερής τηλεφωνίας...,Οι ανωτέρω ζημίες του μέλους αυτού της Κοινοπραξίας ανέρχονται στο συνολικό ποσό των 1.143.897,82 ευρώ, κατά το οποίο και πρέπει ν' αποζημιωθεί”...”. Με βάση τις παραδοχές αυτές το Εφετείο δέχθηκε εν μέρει ως βάσιμη κατ' ουσία την υπ' αριθ. εκθ. κατ. …/2016 προσφυγή-αγωγή της αναιρεσίβλητης και αναγνώρισε ότι η αναιρεσείουσα οφείλει να της καταβάλει το συνολικό ποσό του 1.854.905,21 ευρώ, νομιμοτόκως από την επομένη της επίδοσης της αγωγής, αφαιρουμένου από το άνω ποσό, του ποσού των τόκων υπερημερίας, (επιδικασθέντος με την ίδια απόφαση, κατά παραδοχή της συνεκδικαζόμενης υπ' αριθ. εκθ. κατ. ../2016 προσφυγής-αγωγής). Με αυτά που δέχθηκε και έτσι που έκρινε το Εφετείο, ορθώς ερμήνευσε και εφάρμοσε την άνω διάταξη ουσιαστικού δικαίου του άρθρου 36 του Ν. 3669/2008, την οποία δεν παραβίασε ευθέως, δεδομένου ότι συνέτρεχαν όλες οι προϋποθέσεις εφαρμογής της, που αναφέρονται στη μείζονα σκέψη, αφού ειδικότερα δέχθηκε, ότι συνεπεία υπαιτιότητας της αναιρεσείουσας, συνιστάμενης σε υπερημερία της ως προς την εκπλήρωση των συμβατικών της υποχρεώσεων, λόγω μη πληρωμής των 29ου και 30ου Λογαριασμών, μετά την πάροδοδιμήνου από την νομότυπη υποβολή τους, η αναιρεσίβλητη προέβη νόμιμα σε διακοπή των εργασιών του έργου, την εκτέλεση του οποίου είχε αναλάβει, βάσει της αναφερόμενης σύμβασης, για συνολικό διάστημα 63 ημερών, ήτοι από 7-7-2015 έως 7-9-2015, αφού πρώτα όχλησε προς τούτο αυτή και ότι εξαιτίας αυτής της διακοπής υπέστη θετικές ζημίες, συνολικού ποσού 1.854.905,21 ευρώ, που ανάγονται, κατά τις παραδοχές του, σε ημεραργίες προσωπικού, μηχανημάτων και λοιπές αναγκαίες δαπάνες, προκειμένου να βρίσκεται σε ετοιμότητα. Η αναιρεσείουσα με τον πρώτο λόγο της αίτησης αναίρεσης από τον αριθ. 1 του άρθρου 559 ΚΠολΔ, αιτιάται το Εφετείο για εσφαλμένη ερμηνεία και εφαρμογή του άρθρου 36 παρ. 11 του Ν. 3669/2008, προβάλλοντας, ότι η αναιρεσίβλητη, με την προσφυγή της ισχυρίσθηκε, ότι της οφείλεται επιπλέον αμοιβή, εξαιτίας της οικονομικής ζημίας, που της προκλήθηκε από το γεγονός, πως το εργοτάξιο παρέμεινε, κατά το χρονικό διάστημα από 7-7-2015 έως 7-9-2015, αδρανές, λόγω διακοπής των εργασιών, αλλά σε κατάσταση ετοιμότητας, ανερχόμενη στο ποσό των 2.417.271,96 ευρώ, σύμφωνα με τους πίνακες δαπανών για μηχανολογικό εξοπλισμό και προσωπικό και το Εφετείο δέχθηκε, ότι πιθανολογείται βάσιμα, ότι συνεπεία υπαιτιότητάς της (αναιρεσείουσας), συνιστάμενη σε υπερημερία της ως προς την εκπλήρωση των συμβατικών της υποχρεώσεων, ήτοι της μη πληρωμής των 29ου και 30ου Λογαριασμών μετά την πάροδοδιμήνου από την υποβολή τους, η αναιρεσίβλητη υπέστη τις αναφερόμενες ζημίες, καθόσον προέβη νόμιμα σε διακοπή των εργασιών, για συνολικό διάστημα 63 ημερών, αφού πρώτα όχλησε προς τούτο αυτή, ενώ δεν συνέτρεχε περίπτωση θετικής ζημίας της αναιρεσίβλητης, καθόσον προβλεπόταν οριακή προθεσμία, ίση με το 1/2 του συνολικού συμβατικού χρόνου, με τη χορήγηση μονομερούς παράτασης εκ μέρους αυτής (αναιρεσείουσας) και επομένως με βάση το συμβατικό οικονομικό αντικείμενο και τις προθεσμίες περαίωσης η αναιρεσίβλητη είχε προγραμματίσει και οργανώσει το επιστημονικό και εργατοτεχνικό προσωπικό και το μηχανολογικό εξοπλισμό της και τα λοιπά έξοδα και εν τέλει πληρώθηκε το σύνολο του συμβατικού οικονομικού αντικειμένου εντός των προθεσμιών, που ήταν ήδη γνωστές, όταν υπέβαλε την οικονομική προσφορά της. Ο λόγος αυτός υπό το προαναφερόμενο περιεχόμενο, ανεξαρτήτως της αοριστίας του, καθόσον η αναιρεσείουσα δεν παραθέτει στο αναιρετήριο, έστω και κατά τρόπο συνοπτικό, το σύνολο των πραγματικών περιστατικών, που έγιναν δεκτά με την προσβαλλόμενη απόφαση, παρά μόνο εκθέτει επιγραμματικά τις κατ' αυτήν παραδοχές του Εφετείου και αποσπασματικά, κατά την επιλογή της, μεμονωμένες παραδοχές της απόφασης, καθώς επίσης δεν εκθέτει και σε τι συνίσταται η επικαλούμενη παραβίαση της επικαλούμενης διάταξης του άρθρου 36 παρ. 11 του Ν. 3669/2008, και ποια η έννομη συνέπεια που καταγνώσθηκε με βάση την παραβίαση αυτή, είναι, σε κάθε περίπτωση, αβάσιμος, με βάση τις παραπάνω παραδοχές του Εφετείου. Το γεγονός δε ότι προβλεπόταν παράταση του συμβατικού χρόνου εκτέλεσης του έργου, και η αναιρεσίβλητη πληρώθηκε μεταγενέστερα το σύνολο του συμβατικού οικονομικού αντικειμένου, όπως υποστηρίζει η αναιρεσείουσα με τον παραπάνω λόγο, δεν αποκλείει το δικαίωμά της να λάβει την προβλεπόμενη από το άρθρο 36 παρ. 11 του Ν. 3669/2008 αποζημίωση για τις θετικές ζημίες, που υπέστη, εφόσον συνέτρεχαν οι κατά νόμο προϋποθέσεις, κατά τα παραπάνω. Περαιτέρω και ο δεύτερος από τον αριθ. 19 του άρθρου 559 ΚΠολΔ λόγος της αίτησης αναίρεσης, με τον οποίο η αναιρεσείουσα αιτιάται την προσβαλλόμενη, ότι δεν περιλαμβάνει πραγματικά περιστατικά, τα οποία να καλύπτουν όλα τα στοιχεία που απαιτούνται βάσει του πραγματικού του εφαρμοστέου κανόνα του άρθρου 36 παρ. 11 του Ν. 3669/2008, αφού προκειμένου να αποζημιωθεί ο ανάδοχος, εξαιτίας υπερημερίας του κυρίου του έργου, απαιτείται να έχει υποστεί θετικές ζημίες και στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν υπέστη, καθόσον επήλθε πλήρης αποκατάσταση με την πληρωμή, έστω και μεταγενέστερα, του συνόλου του συμβατικού οικονομικού αντικειμένου της, είναι προεχόντως αόριστος, καθόσον η αναιρεσείουσα δεν παραθέτει, έστω και κατά τρόπο συνοπτικό, το σύνολο των πραγματικών περιστατικών, που έγιναν δεκτά με την προσβαλλόμενη απόφαση, υπό τα οποία συντελέστηκε η προβαλλόμενη παραβίαση του κανόνα ουσιαστικού δικαίου, παρά μόνο εκθέτει επιγραμματικά τις κατ' αυτήν παραδοχές του Εφετείου και αποσπασματικά, κατά την επιλογή της, μεμονωμένες παραδοχές της απόφασης, καθώς επίσης δεν εκθέτει και ποια η έννομη συνέπεια που καταγνώσθηκε με βάση την παραβίαση αυτή. Σε κάθε περίπτωση δε είναι αβάσιμος, διότι το Εφετείο, όπως προκύπτει από τις παραπάνω εκτιθέμενες παραδοχές του, δεν στερείται νομίμου βάσης, αφού περιέχει επαρκείς αιτιολογίες ως προς το ουσιώδες ζήτημα, ότι η αναιρεσίβλητη υπέστη θετικές ζημίες, συνολικού ποσού 1.854.905,21 ευρώ, από τη διακοπή των εργασιών του έργου, στην οποία προέβη νόμιμα, εξαιτίας της υπερημερία της αναιρεσείουσας ως προς την εκπλήρωση των συμβατικών της υποχρεώσεων, λόγω μη πληρωμής των 29ου και 30ου λογαριασμών, μετά την πάροδο διμήνου από την νομότυπη υποβολή τους, αφού πρώτα όχλησε αυτήν προς τούτο. Η πληρωμή δε εκ μέρους της αναιρεσείουσας προς την αναιρεσίβλητη του συνόλου του συμβατικού οικονομικού αντικειμένου της σύμβασης ουδεμία ουσιώδη επιρροή ασκούσε στην άνω αποζημίωση της αναιρεσίβλητης για τις θετικές ζημίες, που υπέστη, εφόσον, κατά τις παραδοχές της, συνέτρεχαν οι κατά νόμο προϋποθέσεις, γι' αυτή. Κατ' ακολουθίαν τούτων, πρέπει η υπό κρίση αίτηση αναίρεσης να απορριφθεί στο σύνολό της. Διάταξη περί παραβόλου δεν περιλαμβάνεται, διότι η αναιρεσείουσα δεν κατέβαλε παράβολο, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 5 παρ. 15 του Ν. 2229/1994, καθόσον απολαύει των δικαστικών ατελειών του Δημοσίου. Τέλος, η αναιρεσείουσα πρέπει, λόγω της ήττας της, να καταδικασθεί στα δικαστικά έξοδα της αναιρεσίβλητης, που κατέθεσε προτάσεις, κατά το νόμιμο αίτημά της (άρθρ. 176, 183, 191 ΚΠολΔ), όπως ειδικότερα ορίζεται στο διατακτικό.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Απορρίπτει την από 12-4-2018 αίτηση της ανώνυμης εταιρείας με την επωνυμία “...” για αναίρεση της υπ' αριθ. 2/2018 απόφασης του Πενταμελούς Εφετείου Δυτικής Μακεδονίας.
Καταδικάζει την αναιρεσείουσα στα δικαστικά έξοδα της αναιρεσίβλητης, τα οποία ορίζει στο ποσό των δύο χιλιάδων επτακοσίων (2.700,00) ευρώ. ΚΡΙΘΗΚΕ, αποφασίσθηκε στην Αθήνα, στις 7 Οκτωβρίου 2019.
Ο ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ και τούτου αποχωρήσαντος από την Υπηρεσία, o αρχαιότερος της συνθέσεως Αρεοπαγίτης και ήδη Αντιπρόεδρος του Αρείου Πάγου ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του, στην Αθήνα, στις 30 Μαΐου 2022.
Ο ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ