ΑΡΙΘΜΟΣ 835/2023
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
E’ ΠΟΙΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ
Συγκροτήθηκε από τους Δικαστές: Μαρία Βασδέκη, Αντιπρόεδρο του Αρείου Πάγου, Μαρία Λεπενιώτη - Εισηγήτρια, Σοφία Οικονόμου, Κωστούλα Πρίγγουρη και Παρασκευή Τσούμαρη, Αρεοπαγίτες.
Συνήλθε σε δημόσια συνεδρίαση στο Κατάστημά του στις 21 Οκτωβρίου 2022, με την παρουσία του Αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου Ιωάννη Προβατάρη (γιατί κωλύεται ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου) και του Γραμματέως Γεράσιμου Βάλσαμου, για να δικάσει την αίτηση του αναιρεσείοντα - κατηγορουμένου Μ. Κ. του Μ., κρατουμένου στο Γενικό Κατάστημα Κράτησης ..., ο οποίος εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο του Διονύσιο Βέρρα, περί αναιρέσεως της υπ' αριθ. 102/2020 αποφάσεως του Μικτού Ορκωτού Εφετείου Κρήτης και με υποστηρίζοντες την κατηγορία τους: 1) Γ. Π. του Μ. και 2) Κ. Π. του Μ., ... οι οποίοι εκπροσωπήθηκαν από τους πληρεξουσίους δικηγόρους τους Γεώργιο Δρυγιαννάκη και Παντελή Φουρφουλάκη.
Το Μικτό Ορκωτό Εφετείο Κρήτης, με την ως άνω απόφασή του διέταξε όσα λεπτομερώς αναφέρονται σ' αυτή, και ο αναιρεσείων -κατηγορούμενος ζητεί την αναίρεση αυτής, για τους λόγους που αναφέρονται στην από 7-2-2022 αίτησή του αναίρεσης, η οποία καταχωρίστηκε στο οικείο πινάκιο με τον αριθμό …/2022.
Αφού άκουσε Τον Αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου, που πρότεινε να απορριφθεί η προκείμενη αίτηση αναίρεσης και τους πληρεξουσίους δικηγόρους των διαδίκων, που ζήτησαν όσα αναφέρονται στα σχετικά πρακτικά,
ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Η κρινόμενη από 7/2/2022 αίτηση του Μ. Κ. του Μ., που ασκήθηκε με δήλωση που επιδόθηκε στον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, για αναίρεση της υπ’αριθμ. 102/2020 απόφασης του Μικτού Ορκωτού Εφετείου Κρήτης, η οποία καταχωρήθηκε καθαρογραμμένη στο κατ' άρθρο 473 παρ.2 και 3 εδαφ. α του ΚΠοινΔ ειδικό βιβλίο στις 19/1/2022 και με την οποία ο αναιρεσείων κηρύχθηκε ένοχος ανθρωποκτονίας από πρόθεση από κοινού, ληστείας από κοινού τελεσθείσας με ιδιαίτερη σκληρότητα και βιασμού από κοινού και καταδικάστηκε σε δις ισόβια κάθειρξη και σε κάθειρξη δέκα πέντε ετών, έχει ασκηθεί νομότυπα και εμπρόθεσμα, (άρθρ.473 παρ.2,3, 474 παρ. 2Α,4 ΚΠοινΔ) και πρέπει να ερευνηθεί περαιτέρω κατ'ουσία. Η απαιτούμενη από τις διατάξεις των άρθρων 93 παρ. 3 του Συντάγματος και 139 του Κ.Ποιν.Δ., ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία της καταδικαστικής απόφασης, εκ της ελλείψεως της οποίας ιδρύεται ο λόγος αναίρεσης από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Δ` του Κ.Ποιν.Δ., εκτείνεται όχι μόνον στην κρίση για την ενοχή, αλλά και στην κρίση για την απόρριψη των αυτοτελών ισχυρισμών. Τέτοιοι αυτοτελείς ισχυρισμοί είναι εκείνοι που προβάλλονται στο Δικαστήριο της ουσίας, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 171 παρ. 2 και 333 παρ. 2 του Κ.Ποιν.Δ. από τον κατηγορούμενο ή το συνήγορό του και τείνουν στην άρση του άδικου χαρακτήρα της πράξης ή στην άρση ή μείωση της ικανότητας καταλογισμού ή στην εξάλειψη του αξιοποίνου ή στη μείωση της ποινής. Η παραδοχή ή απόρριψη ενός τέτοιου ισχυρισμού, όπως είναι και ο ισχυρισμός για την αναγνώριση ελαφρυντικής περιστάσεως, ο οποίος κατατείνει σε μείωση της ποινής κατά το μέτρο του άρθρου 83 Π.Κ., πρέπει να αιτιολογείται ιδιαίτερα, με ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία. Διαφορετικά ιδρύεται λόγος αναίρεσης, για έλλειψη αιτιολογίας. Τα ανωτέρω τελούν βέβαια υπό την προϋπόθεση ότι ο εν λόγω αυτοτελής ισχυρισμός προβάλλεται κατά τρόπο σαφή και ορισμένο με όλα δηλαδή τα πραγματικά περιστατικά τα οποία είναι αναγκαία κατά την οικεία διάταξη για την θεμελίωσή του, διότι διαφορετικά το Δικαστήριο της ουσίας δεν έχει υποχρέωση να απαντήσει αιτιολογημένα στην απόρριψή τους (Ολ.ΑΠ 2/2005). Μεταξύ των αυτοτελών ισχυρισμών που μπορούν να προβληθούν είναι και εκείνος που προβάλλεται από τον κατηγορούμενο για συνδρομή στο πρόσωπό του ελαφρυντικής περίστασης από τις αναφερόμενες στο άρθρο 84 παρ.2 του ΠΚ, αφού η παραδοχή της οδηγεί στην επιβολή μειωμένης, κατά το άρθρο 83 του ίδιου Κώδικα, ποινής, την τυχόν συνδρομή των οποίων βεβαίως το δικαστήριο της ουσίας, κατά τον ακροαματικό έλεγχο κάθε υπόθεσης, ερευνά και αυτεπαγγέλτως. Ως ελαφρυντική περίσταση θεωρείται, κατά τη διάταξη του άρθρου 84 παρ.2 του κυρωθέντος με το Ν. 4619/2019 και ισχύοντος από 1-7-2019 [άρθρο δεύτερο του ν.4619/2019] Ποινικού Κώδικα, μεταξύ άλλων και η υπό στοιχ.ε' που συνίσταται στο το ότι "συμπεριφέρθηκε καλά για σχετικά μεγάλο διάστημα μετά την πράξη του, ακόμα και κατά την κράτησή του”. Για να συντρέξει η ελαφρυντική αυτή περίσταση του άρθρου 84 παρ. 2 περ. ε' του Π.Κ., η συμπεριφορά του υπαιτίου, πρέπει να είναι θετική και επωφελής για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά την πράξη και να αναφέρονται πραγματικά περιστατικά δηλωτικά της αρμονικής κοινωνικής συμβίωσης του δράστη. Η αναγνώριση δηλαδή της ελαφρυντικής περιστάσεως του άρθρου 84 παρ. 2 εδ. ε` του ισχύοντος Π.Κ. προϋποθέτει επίκληση και απόδειξη θετικής ατομικής και κοινωνικής συμπεριφοράς του υπαιτίου, με κριτήριο τη στάση του μέσου συνετού και νομοταγούς πολίτη, για σχετικά μεγάλο χρονικό διάστημα μετά την αξιόποινη πράξη, ως αποτέλεσμα πραγματικής επίγνωσης από αυτόν των συνεπειών της πράξης του και σταθερού εναρμονισμού του προς τις επιταγές της έννομης τάξης, ακόμα και κατά την κράτησή του. Εν όψει του εγκληματοπροληπτικού και σωφρονιστικού σκοπού της θεσπίσεως της οικείας διάταξης, που διατρέχει την όλη, και υπό καθεστώς ελευθερίας και υπό καθεστώς κράτησης, διαβίωση του υπαιτίου μετά την τέλεση της πράξης, δεν αρκεί για τη στοιχειοθέτηση του εν λόγω ελαφρυντικού η καλή και συνήθης συμπεριφορά και μόνον, αλλά απαιτούνται πραγματικά περιστατικά θετικά και δηλωτικά της αρμονικής κοινωνικής διαβιώσεώς του και μάλιστα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Απαιτείται, δηλαδή, για την αναγνώριση του ανωτέρω ελαφρυντικού, συγκεκριμένη, μετά την πράξη, θετική προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική συμπεριφορά, η οποία να εκδηλώνεται αυτοβούλως και όχι ως αποτέλεσμα φόβου ή καταναγκασμού και η οποία να είναι ενδεικτική όχι μόνον έλλειψης έκνομης συμπεριφοράς, διότι σε τέτοια περίπτωση αυτός που δεν τέλεσε κάποια αξιόποινη πράξη μετά την αποκάλυψη της παράνομης δραστηριότητάς του, θα είχε εξασφαλισμένη την αναγνώριση της ελαφρυντικής αυτής περίστασης, αλλά ατόμου, το οποίο αποτίναξε το παρελθόν, άλλαξε τρόπο ζωής, πράγμα το οποίο δεν συμβαίνει, όταν εξακολουθεί να ζει όπως και πριν, εξαιρουμένης της παραβίασης των νόμων και ιδιαίτερα του Ποινικού Κώδικα(ΑΠ 13/2022, ΑΠ 188/2022).
Περαιτέρω λόγο αναίρεσης της απόφασης συνιστά, κατά το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Ε` του ΚΠοινΔ, και η εσφαλμένη ερμηνεία ή εφαρμογή ουσιαστικής ποινικής διάταξης. Εσφαλμένη ερμηνεία υπάρχει, όταν το δικαστήριο αποδίδει στο νόμο διαφορετική έννοια από εκείνη που πραγματικά έχει, ενώ εσφαλμένη εφαρμογή, όταν το δικαστήριο, χωρίς να παρερμηνεύσει το νόμο, δεν υπήγαγε ορθά τα πραγματικά περιστατικά, που δέχθηκε ότι αποδείχθηκαν, στη διάταξη που εφαρμόσθηκε. Περίπτωση εσφαλμένης εφαρμογής ουσιαστικής ποινικής διάταξης, που ιδρύει τον ανωτέρω αναιρετικό λόγο από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Ε` του ΚΠοινΔ, συνιστά και η εκ πλαγίου παραβίαση της διάταξης αυτής, η οποία υπάρχει, όταν στο πόρισμα της απόφασης, που προκύπτει από την αλληλοσυμπλήρωση του σκεπτικού και του διατακτικού της και ανάγεται στα στοιχεία και στην ταυτότητα του εγκλήματος, έχουν εμφιλοχωρήσει ασάφειες, αντιφάσεις ή λογικά κενά, που καθιστούν ανέφικτο τον αναιρετικό έλεγχο σε σχέση με την ορθή εφαρμογή του νόμου, οπότε η απόφαση δεν έχει νόμιμη βάση (Ολ ΑΠ 3/2019).
Από την επισκόπηση των πρακτικών της προσβαλλόμενης απόφασης προκύπτει ότι το ως άνω Δικαστήριο που την εξέδωσε απέρριψε το αίτημα του κατηγορουμένου και ήδη αναιρεσείοντος περί αναγνώρισης της ελαφρυντικής περίστασης του άρθρου 84 παρ. 2ε ΠΚ με την ακόλουθη κατά πιστή μεταφορά αιτιολογία "Στην προκείμενη περίπτωση, ο δεύτερος κατηγορούμενος ζήτησε, μεταξύ άλλων, την αναγνώριση στο πρόσωπο του της ελαφρυντικής περίστασης του άρθρου 84 παρ.2 ε' Π.Κ. (μεταγενέστερης καλής συμπεριφοράς), προς επίρρωση δε της συνδρομής αυτής επικαλέσθηκε τα εξής: Α. την υπ' αρ. πρωτ. .../6-10-2020 βεβαίωση του Γενικού Καταστήματος Κράτησης ... από την οποία προκύπτει ότι κατά το χρονικό διάστημα της κράτησής του δεν τιμωρήθηκε πειθαρχικά, η διαγωγή του χαρακτηρίζεται καλή και η συμπεριφορά του έναντι του προσωπικού και των άλλων συγκρατουμένων του, ενώ επίσης έχει πραγματοποιήσει 1.350 ημερομίσθια καθώς έχει τοποθετηθεί από το Συμβούλιο Εργασίας του Καταστήματος Κράτησης ... και εργάζεται ως μεταφορέας προϊόντων στο σούπερ μάρκετ λαμβάνοντας ευεργετικό υπολογισμό των ημερών εργασίας (βλ το υπ' αρ. πρωτ. .../2-10-2020 Πληροφοριακό Σημείωμα της Κοινωνικής Υπηρεσίας του Καταστήματος Κράτησης ...). Β. Ότι επίσης κατά το χρονικό διάστημα της κράτησής του φοίτησε σε σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας ολοκληρώνοντας τις σπουδές του Γυμνασίου (βλ την υπ' αρ. πρωτ. 34…19-10-2017 Βεβαίωςη Φοίτησης του 1ου Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας ...), κατόπιν δε σχετικής προσφυγής του στο συνήγορο του πολίτη, παρακολούθησε δε και αποφοίτησε επιτυχώς το λύκειο, λαμβάνοντας για το σκοπό αυτό σχετικές άδειες εξόδου. (Βλ το υπ' αρ. πρωτ. .../.../19-4-2016 έγγραφο του Συνηγόρου του Πολίτη με θέμα "Δυνατότητα φοίτησης σε λύκειο κρατουμένων στο Κατάστημα Κράτησης ..., την υπ' αρ. 9/2017 Διάταξη του κ. Εισαγγελέα Πρωτοδικών ..., την υπ' αρ. .../2018 Διάταξη του κ. Εισαγγελέα Πρωτοδικών ..., την υπ' αρ. …/2018 Διάταξη του κ. Εισαγγελέα Πρωτοδικών ..., την υπ' αρ. .../2019 Διάταξη του κ. Εισαγγελέα Πρωτοδικών ..., την …/2020 Διάταξη του κ. Εισαγγελέα Πρωτοδικών ... και τον σχετικό Έλεγχο Επίδοσης και το υπ' αρ. πρωτ. .../6/2020 Απολυτήριο Γενικού Λυκείου). Ότι, μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση έλαβε μέρος στις Πανελλαδικές Εξετάσεις (βλ. υπ' αρ. …/2020 Διάταξη του κ. Εισαγγελέα Πρωτοδικών ... και τη με ημερομηνία 1-7-2020 Βεβαίωση του Εξεταστικού Κέντρου 2ου Γ.Ε.Λ. ...) και εισήλθε στο Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης, που εδρεύει στην Ορεστιάδα, του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (βλ. σχετικά την Αίτηση Εγγραφής Επιτυχόντων 2020). Τα ανωτέρω επικαλούμενα περιστατικά, τα οποία αποδείχθηκαν από τα προσκομιζόμενα από τον κατηγορούμενο έγγραφα, δεν αποτελούν γεγονότα δηλωτικά αρμονικής κοινωνικής διαβιώσεως επί μακρόν χρόνο μετά την τέλεση της πράξεως. Συγκεκριμένα, η μη τιμώρησή του κατά το χρόνο της κράτησης και η εργασία, αποτελούν συνήθη συμπεριφορά που επιβάλλεται από τους κανόνες λειτουργίας του σωφρονιστικού καταστήματος, στους οποίους ο κρατούμενος οφείλει να υπακούει επί πειθαρχική ποινή, δηλαδή τυπική και συνήθης συμμόρφωση του καταδίκου στο εξαναγκαστικό ρυθμιστικό πλαίσιο των σωφρονιστικών καταστημάτων, που αξιολογούνται και αξιοποιούνται, καταρχήν, για την παροχή των ευεργετημάτων, που προβλέπει ρητά και ειδικά ο νόμος (συνυπολογισμός χρόνου εργασίας κατά την έκτιση της ποινής, λήψη αδειών κλπ.), στην απόλαυση των οποίων προδήλως και ευλόγως αποσκοπεί κάθε κρατούμενος, και δεν αρκούν για τη χορήγηση του σχετικού ελαφρυντικού καθώς δεν αποτελούν εξαιρετική και διακριτή περίπτωση που η στάση και συμπεριφορά του υπαιτίου υπερβαίνει κατά πολύ τη συνήθη στάση και συμπεριφορά συμμόρφωσης του μέσου κρατούμενου για την εξασφάλιση των προβλεπόμενων σωφρονιστικών ευεργετημάτων και να αντανακλά, με διαπιστωμένη βεβαιότητα, την ειλικρινή ψυχοβουλητική μεταστροφή αυτού, τη σταθερή εναρμόνισή του προς τις επιταγές της έννομης τάξης και την ουσιαστική σωφρονιστική βελτίωση της προσωπικότητάς του (ΑΠ 909/2016 ΝΟΜΟΣ). Η δε παρακολούθηση του γυμνασίου και του λυκείου και η εισαγωγή του στο πανεπιστήμιο, αποτελεί στοχευμένη δραστηριότητα που αποκλειστικά ωφελεί τον ίδιο, συνάδει με την?αποφασιστικότητα και την ψυχρότητα του χαρακτήρα του, όπως αυτός αποκαλύφθηκε κατά την εγκληματική του δράση, και δεν αποκαλύπτει βελτίωση της συμπεριφοράς του ως προς το κοινωνικό σύνολο, με κριτήριο τη στάση του μέσου συνετού και νομοταγούς πολίτη, για σχετικά μεγάλο χρονικό διάστημα μετά την αξιόποινη πράξη, ως αποτέλεσμα πραγματικής επίγνωσης από αυτόν των συνεπειών της πράξεως του και σταθερού εναρμονισμού του προς τις επιταγές της έννομης τάξης, προς ενστερνισμό των κανόνων της ομαλής κοινωνικής συμβίωσης και προς αγαθοποιό δραστηριότητα ώστε η στάση του να παρέχει αυθεντική μαρτυρία για την ποιότητα του ήθους του και της κοινωνικής προδιαθέσεώς του που να δικαιολογεί την αντιμετώπισή του ευνοϊκότερα από το δίκαιο, σύμφωνα και με το πνεύμα και το σκοπό της επικαλούμενης διάταξης του άρθρου 84 παρ 2 ε' ΠΚ (ΜΟΕΘεσ 163-163/2020 ΝΟΜΟΣ). Επομένως, κατά την πλειοψηφούσα στο Δικαστήριο αυτό άποψη, ο αυτοτελής ισχυρισμός του περί αναγνωρίσεως στο πρόσωπό του της ελαφρυντικής περιστάσεως του άρθρου 84 παρ.2 ε' Π.Κ., πρέπει να απορριφθεί”.
Με αυτά που δέχθηκε το Δικαστήριο της ουσίας, διέλαβε στην προσβαλλόμενη απόφασή του, ως προς την απόρριψη του εν λόγω αυτοτελούς ισχυρισμού την επιβαλλόμενη από τις προαναφερόμενες διατάξεις (93 παρ. 3 του Συντ. και 139 ΚΠοινΔ) ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία. Ειδικότερα, το εν λόγω Δικαστήριο, μετά από εκτίμηση των αποδεικτικών μέσων που μνημονεύονται αναλυτικά στην προσβαλλόμενη απόφαση, κατέληξε ανέλεγκτα στις ουσιαστικές παραδοχές, ότι η συμπεριφορά του αναιρεσείοντος δεν ήταν δηλωτική ειλικρινούς ψυχοβουλητικής μεταστροφής του, σταθερής εναρμόνισης αυτού προς τις επιταγές της έννομης τάξης και ουσιαστικής σωφρονιστικής βελτίωσης της προσωπικότητάς του, αφού δέχθηκε ότι τα επικαλούμενα περιστατικά, ήτοι της εργασίας που παρείχε εντός του σωφρονιστικού καταστήματος, της συμμόρφωσής αυτού με τους κανόνες λειτουργίας του σωφρονιστικού καταστήματος, της μη τιμώρησής του πειθαρχικά κατά τον χρόνο κράτησης, της επαύξησης του μορφωτικού επιπέδου του και της επαγγελματικής και επιστημονικής κατάρτισης αυτού, δεν καταδεικνύουν μεταστροφή του χαρακτήρα του και πραγματική επίγνωση των συνεπειών των πράξεων του για τη θεμελίωση του εν λόγω ελαφρυντικού. Επομένως, οι σχετικοί από το άρθρο 510 παρ. 1στοιχ Δ’ και Ε’ λόγοι αναίρεσης, με τους οποίους πλήττεται η προσβαλλόμενη απόφαση ως προς την απόρριψη του εν λόγω ελαφρυντικού του άρθρου 84 παρ.2ε' ΠΚ, για έλλειψη ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας και για εσφαλμένη ερμηνεία και εφαρμογή ουσιαστικής ποινικής διάταξης και έλλειψη νόμιμης βάσης είναι αβάσιμοι και απορριπτέοι.
Κατ'ακολουθία των ανωτέρω και εφόσον δεν υπάρχει άλλος λόγος για έρευνα, πρέπει να απορριφθεί στο σύνολό της η κρινόμενη Αίτηση αναίρεσης του Μ. Κ. του Μ. και να επιβληθούν σε βάρος του αναιρεσείοντος τα έξοδα της ποινικής διαδικασίας (άρθρο 578 §1 του ΚΠΔ) κατά τα οριζόμενα ειδικότερα στο διατακτικό.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Απορρίπτει την από 7/2/2022 αίτηση του Μ. Κ. του Μ., που ασκήθηκε με δήλωση που επιδόθηκε στον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, για αναίρεση της υπ’αριθμ. 102/2020 απόφασης του Μικτού Ορκωτού Εφετείου Κρήτης.
Καταδικάζει τον αναιρεσείοντα στα έξοδα της ποινικής διαδικασίας, τα οποία ορίζει στο ποσό των διακοσίων πενήντα (250) ευρώ.
Κρίθηκε και αποφασίσθηκε στην Αθήνα στις 17 Μαρτίου 2023.
Δημοσιεύθηκε στην Αθήνα, σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του, στις 31 Μαΐου 2023.
Η ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ