Η αίτηση ακύρωσης αναφέρεται στην απόφαση η οποία εγκρίνει τους περιβαλλοντικούς όρους για την κατασκευή και λειτουργία του Υδροηλεκτρικού Έργου Μεσοχώρας στον ποταμό Αχελώο. Η αίτηση αυτή στηρίζεται σε προβληματισμούς που αφορούν την εφαρμογή και την τήρηση της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ της ΕΕ, γνωστής ως Οδηγία-Πλαίσιο για τα Ύδατα, η οποία θεσπίζει ένα πλαίσιο για την προστασία όλων των ειδών των υδάτων (επιφανειακά, μεταβατικά, παράκτια και υπόγεια).
Η Οδηγία επιδιώκει την προστασία και βελτίωση της ποιότητας των υδατικών πόρων στην ΕΕ, βασιζόμενη στις αρχές της προφύλαξης, της προληπτικής δράσης, της επανόρθωσης των καταστροφών στην πηγή και της αρχής "ο ρυπαίνων πληρώνει". Απαιτεί επίσης τη διαχείριση των υδάτων βάσει των λεκανών απορροής των ποταμών, με στόχο την προστασία των εσωτερικών επιφανειακών, των μεταβατικών, των παράκτιων και των υπόγειων υδάτων. Η ενσωμάτωση της προστασίας των υδάτων στην ενεργειακή πολιτική και άλλους τομείς είναι επίσης ένας από τους κεντρικούς στόχους της Οδηγίας.
Η εφαρμογή της Οδηγίας-Πλαισίου για τα Ύδατα στο εθνικό δίκαιο των κρατών μελών, όπως στην Ελλάδα μέσω του νόμου 3199/2003, απαιτεί την κατάρτιση και εφαρμογή Σχεδίων Διαχείρισης για τις λεκάνες απορροής ποταμών, τα οποία περιλαμβάνουν προγράμματα μέτρων και παρακολούθησης για την προστασία, τη διαχείριση και τη βελτίωση της κατάστασης των υδάτων. Αυτά τα μέτρα στοχεύουν στη διασφάλιση της βιώσιμης χρήσης των υδάτινων πόρων και στην προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης.
Τα σχέδια διαχείρισης αναδεικνύονται ως κεντρικό εργαλείο για την επίτευξη της ολοκληρωμένης προστασίας και διαχείρισης των υδατικών συστημάτων. Αυτά τα σχέδια περιλαμβάνουν αναλυτική περιγραφή των χαρακτηριστικών κάθε λεκάνης απορροής ποταμού και διατυπώνουν συγκεκριμένες προτάσεις για τα απαραίτητα μέτρα προς αποφυγή της υποβάθμισης και για την προστασία ή αποκατάσταση της καλής οικολογικής και χημικής κατάστασης των υδατικών συστημάτων. Επιπροσθέτως, τα σχέδια καθορίζουν τους περιβαλλοντικούς στόχους για κάθε υδατικό σύστημα και περιλαμβάνουν τις περιπτώσεις εφαρμογής εξαιρέσεων από αυτούς τους στόχους, όπως προβλέπεται στην Οδηγία 2000/60/ΕΚ.
Τονίζεται η νομική δεσμευτικότητα των σχεδίων διαχείρισης, ώστε να μην τεθεί σε κίνδυνο η επίτευξη των στόχων που ορίζουν. Επομένως, κατά την εξέταση αιτήσεων για αδειοδότηση έργων που ενδέχεται να επηρεάσουν τα ύδατα, η Διοίκηση υποχρεούται να ελέγχει την εναρμόνιση του έργου με τους περιβαλλοντικούς στόχους του αντίστοιχου σχεδίου διαχείρισης και το πρόγραμμα μέτρων.
Στην περίπτωση του Υδροηλεκτρικού Έργου (ΥΗΕ) Μεσοχώρας, ένα ήδη κατασκευασμένο έργο με εργασίες που ολοκληρώθηκαν την περίοδο 1986-2011, τονίζεται ότι διέπεται από τους γενικούς κανόνες του δικαίου της ΕΕ και του εθνικού δικαίου, αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τον φιλικό προς το περιβάλλον χαρακτήρα των έργων παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Οι υπολειπόμενες εργασίες αφορούν κυρίως την αποκατάσταση και συντήρηση των υφιστάμενων εγκαταστάσεων λόγω φθορών που προκλήθηκαν από το πέρασμα του χρόνου, χωρίς να μεταβάλλεται ο σχεδιασμός του έργου. Η θέση του φράγματος και η θέση του σταθμού παραγωγής βρίσκονται κοντά στον οικισμό Μεσοχώρα και Γλίστρα αντίστοιχα, αντανακλώντας την ανάγκη για συνεκτική διαχείριση και αποκατάσταση στο πλαίσιο των υφιστάμενων περιβαλλοντικών και νομοθετικών προϋποθέσεων.
Η αντίληψη περί μεταφοράς ή αναίρεσης οικισμών για την εκτέλεση έργων, ειδικά σε περιπτώσεις αναπτυξιακών έργων κοινής ωφέλειας, όπως το Υδροηλεκτρικό Έργο (ΥΗΕ) Μεσοχώρας, απαιτεί ενδελεχή νομική και κοινωνική ανάλυση. Η εν λόγω ανάλυση πρέπει να λάβει υπόψη τις συνταγματικές διατάξεις και τις αρχές που διέπουν την προστασία των οικισμών και την αξιοποίηση των φυσικών πόρων για την παραγωγή ενέργειας.
Το άρθρο 24 παρ. 2 του Συντάγματος, αναφερόμενο στην ανάγκη βελτίωσης των όρων διαβίωσης στους οικισμούς, και το άρθρο 17 παρ. 6, το οποίο επιτρέπει την αναγκαστική απαλλοτρίωση για την εκτέλεση έργων μείζονος σημασίας, αντικατοπτρίζουν την ανάγκη ισορροπίας μεταξύ της ανάπτυξης και της προστασίας των ανθρώπινων και περιβαλλοντικών δικαιωμάτων. Η δυνατότητα μεταφοράς οικισμού δεν αποκλείεται ρητά από το Σύνταγμα, αλλά πρέπει να υπόκειται στις αρχές της αναλογικότητας και της αποφυγής υπερβολικών βλαβών στους πολίτες και το περιβάλλον.
Επιπλέον, η προστασία των οικισμών και η διασφάλιση των βέλτιστων όρων διαβίωσης των κατοίκων δεν αποκλείουν την εκτέλεση έργων που εξυπηρετούν το δημόσιο συμφέρον και συμβάλλουν στην προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης, υπό την προϋπόθεση ότι τα έργα αυτά εφαρμόζονται με τρόπο που σέβεται τις αρχές της αναλογικότητας και της ελάχιστης επέμβασης. Η στάθμιση μεταξύ της ανάγκης για ανάπτυξη και της προστασίας των πολιτών και του περιβάλλοντος απαιτεί λεπτομερή αξιολόγηση των συγκεκριμένων περιστάσεων κάθε περίπτωσης.
Η Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Natura 2000) και η Οδηγία 2009/147/ΕΚ (πρώην 79/409/ΕΟΚ) σχετικά με τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων και της άγριας πανίδας και χλωρίδας, στοχεύουν στην προστασία και διατήρηση της βιοποικιλότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι διατάξεις τους επιβάλλουν στα κράτη μέλη να λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα για την αποφυγή υποβάθμισης των φυσικών οικοτόπων και επιπτώσεων που θα μπορούσαν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στα είδη προς προστασία.
Η αρχή της προφύλαξης της ακεραιότητας των προστατευόμενων τόπων καθορίζεται μέσω της εκτίμησης των επιπτώσεων οποιουδήποτε σχεδίου ή έργου, το οποίο δεν είναι άμεσα συνδεόμενο ή αναγκαίο για τη διαχείριση του τόπου αλλά είναι δυνατόν να τον επηρεάσει σημαντικά. Η διαδικασία αυτή εξασφαλίζει ότι οι πιθανές επιπτώσεις στο περιβάλλον αξιολογούνται προσεκτικά και ότι τα έργα εγκρίνονται μόνο εάν διαπιστωθεί ότι δεν θα βλάψουν την ακεραιότητα του προστατευόμενου τόπου.
Οι εν λόγω οδηγίες υπογραμμίζουν τη σημασία της εφαρμογής της αρχής της προνοητικότητας στην προστασία του περιβάλλοντος, δηλαδή την ανάγκη να αποφεύγεται οποιαδήποτε πιθανή σοβαρή ή μη αναστρέψιμη ζημία στο φυσικό περιβάλλον, ακόμη και εάν δεν υπάρχει πλήρης επιστημονική βεβαιότητα. Επιπλέον, η διαδικασία αυτή ενισχύει τη δημοκρατική συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων, δίνοντας τη δυνατότητα στη δημόσια γνώμη να εκφράσει τις απόψεις της.
Το Δικαστήριο κρίνει αβάσιμο τον λόγο κατά τον οποίο το επίμαχο έργο θα προκαλέσει καταστροφή μεγάλου μέρους του ποτάμιου οικοσυστήματος του Αχελώου, δεδομένου ότι το έργο αυτό είναι σύμφωνο με με τον σχεδιασμό διαχείρισης των υδάτων των οικείων λεκανών απορροής. Κρίνει επίσης αβάσιμους τους λόγους κατά τους οποίους η προσβαλλόμενη ΑΕΠΟ παρίσταται ως προϊόν ελλιπούς εκτίμησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του έργου. Απαράδεκτος λόγος ακυρώσεως προβαλλόμενος κατά ΑΕΠΟ ή πράξης, με την οποία εγκρίνεται πολεοδομικός ή χωροταξικός σχεδιασμός οποιουδήποτε επιπέδου, ή κατά άλλης αντίστοιχου περιεχομένου πράξης, χωρίς ο αιτών να έχει προβάλει προηγουμένως αντίστοιχες αντιρρήσεις κατά το στάδιο της διαβούλευσης, εφόσον με αυτόν αμφισβητούνται, ευθέως και για πρώτη φορά ενώπιον του Δικαστηρίου, διαπιστώσεις και τεχνικές ή επιστημονικές εκτιμήσεις που περιέχει η οικεία μελέτη.