ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ
ΣτΕ Ολ 1919/2025 Τριτοβάθμια εκπαίδευση - Μη αντικείμενη στο Σύνταγμα η δυνατότητα ίδρυσης στην Ελλάδα παραρτημάτων αλλοδαπών πανεπιστημίων - Ερμηνεία του Συντάγματος σε αρμονία με το ενωσιακό δίκαιο - Διασφάλιση της ακαδημαϊκής ελευθερίας και της ποιότητας της παρεχόμενης από τα ΝΠΠΕ ανώτατης εκπαίδευσης
Ανάρτηση: 03/12/2025
Με την υπό κρίση αίτηση ζητήθηκε η ακύρωση της υπουργικής αποφάσεως 7341/26.9.2024, με την οποία ξεκίνησε η διαδικασία για την ίδρυση και λειτουργία παραρτημάτων Νομικών Προσώπων Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης (ΝΠΠΕ) στην Ελλάδα και της τροποποιητικής αυτής 19243/Ζ1/19.2.2025, καθώς και της 7363/27.9.2024 απόφασης με την οποία ρυθμίστηκε η διαδικασία κατάθεσης εγγυητικής επιστολής και παραβόλου. Οι αποφάσεις αυτές στηρίζονται στο Μέρος Δ΄ του ν. 5094/2024, που επιτρέπει τη σύσταση παραρτημάτων αλλοδαπών πανεπιστημίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή τρίτων χωρών συμβαλλόμενων στη GATS, σε συνεργασία με ελληνικούς μη κερδοσκοπικούς φορείς. Τα παραρτήματα αυτά απονέμουν πτυχία ισχύοντα αυτομάτως στην Ελλάδα, με πλήρη ακαδημαϊκά και επαγγελματικά δικαιώματα.
Το Συμβούλιο της Επικρατείας, λαμβάνοντας υπόψη τη νομολογιακή εξέλιξη του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) και τη λειτουργία ιδιωτικών κολλεγίων βάσει του ν. 3696/2008, έκρινε ότι ήδη παρέχεται στην Ελλάδα νόμιμη τριτοβάθμια εκπαίδευση από ιδιωτικούς φορείς σε συνεργασία με ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Η πραγματικότητα αυτή, σύμφωνα με το Δικαστήριο, καθιστά συμβατή την ίδρυση παραρτημάτων αλλοδαπών πανεπιστημίων με το άρθρο 16 του Συντάγματος, όταν διασφαλίζονται ο μη κερδοσκοπικός χαρακτήρας, η ακαδημαϊκή ελευθερία και η κρατική εποπτεία.
Το Δικαστήριο υπογράμμισε ότι ο ν. 5094/2024 θεσπίζει λεπτομερές πλαίσιο εποπτείας, αντίστοιχο με εκείνο των δημόσιων ΑΕΙ, διασφαλίζοντας την ποιότητα των σπουδών και την ακαδημαϊκή ανεξαρτησία. Σκοπός του νόμου είναι, μεταξύ άλλων, η διεύρυνση των εκπαιδευτικών ευκαιριών, η προσέλκυση αλλοδαπών φοιτητών, η συγκράτηση του φαινομένου «brain drain» και ο επαναπατρισμός Ελλήνων επιστημόνων.
Ως προς τη συνταγματική ερμηνεία, το ΣτΕ έκρινε ότι οι διατάξεις του άρθρου 16 πρέπει να ερμηνεύονται σε αρμονία με το ενωσιακό δίκαιο (άρθρα 6, 49, 165 ΣΛΕΕ, Οδηγία 2006/123/ΕΚ, Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων). Η ελευθερία εγκατάστασης και ίδρυσης ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα εντός της Ένωσης, ενώ η απόλυτη απαγόρευση ιδιωτικής ανώτατης εκπαίδευσης παραβιάζει την αρχή της αναλογικότητας και τις ενωσιακές ελευθερίες.
Το ΣτΕ απέρριψε τον ισχυρισμό ότι η ρύθμιση προσβάλλει την εθνική ταυτότητα, επισημαίνοντας ότι η αποκλειστική παροχή ανώτατης εκπαίδευσης από ΝΠΔΔ δεν αποτελεί πάγιο ή ιστορικό στοιχείο του ελληνικού κράτους. Επίσης, έκρινε ότι δεν απαιτείται αποστολή προδικαστικού ερωτήματος στο ΔΕΕ, αφού τα συναφή ζητήματα έχουν ήδη επιλυθεί από τη νομολογία του.
Τέλος, απορρίφθηκε ο ισχυρισμός περί ανάγκης συνταγματικής αναθεώρησης, με το ΣτΕ να τονίζει την υποχρέωση των εθνικών δικαστηρίων να ερμηνεύουν το Σύνταγμα σύμφωνα με το ενωσιακό δίκαιο, εξασφαλίζοντας την αποτελεσματικότητά του.
Κατά συνέπεια, το Συμβούλιο της Επικρατείας απέρριψε την αίτηση ακυρώσεως, κρίνοντας ότι ο ν. 5094/2024 και οι κατ’ εφαρμογή του υπουργικές αποφάσεις είναι συνταγματικοί και σύμφωνοι με το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Μειοψήφησαν Σύμβουλοι, οι οποίοι υποστήριξαν ότι η ίδρυση παραρτημάτων αλλοδαπών πανεπιστημίων απαιτεί ρητή συνταγματική αναθεώρηση ή ότι η GATS δεν μπορεί να θεμελιώσει εξομοίωση με τα ιδιωτικά ιδρύματα της Ε.Ε.
Πρόσθετα, σύμφωνα με την κρίση του Συμβουλίου της Επικρατείας, ο Νόμος 5094/2024 καθορίζει αυστηρούς κανόνες για τα Νομικά Πρόσωπα Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης (ΝΠΠΕ), διασφαλίζοντας την ακαδημαϊκή ελευθερία και την ποιότητα της ανώτατης εκπαίδευσης.